پاسخ سوالات روم (پاسخ از: خواجه نصيرالدين طوسي.)

شماره بازیابی: ‭2938/23‬
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‭10-30155‬
زبان اثر: عربي
عنوان و نام پديدآور: پاسخ سوالات روم [نسخه خطی]/ پاسخ از: خواجه نصیرالدین طوسی.
نام خاص و کميت اثر: ص 149-153.
قطع: رقعی. 12*19سم. 179ص. 20س.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1اسوله وردت من الروم علی ید شرف‌الدین محمد بن محمود الرازی… السوال الاول اثر العله فی وجود المعلول او فی ماهیته. الجواب اثر العله هو المعلول نفسه ثم ان العقل یمیزبین وجوده و ماهیه و لیس هناک وجود و ماهیه حتی یوثر العله فی احد هما او فیهما… .
2… کح شکل العالم من السماء و الارض و العناصر باسرها قالوا کبیضه واحده فهل یمکن ان یکون کبیضات… الجواب هذا السوال غیر مفهوم فان ارادان الجمیع کره واحده فهو صحیح و ان ارادانه ککرات کثیره وجب ان یکون تلک الکرات… کالکواب… فی فلکها اما کرات متناهیه بینها خلاء فذلک محال.
تزئینات متن:عناوین و عبارات- یا اشعار تازی در سراسر دفتر شنگرف است و به نظر می‌رسد از یک نویسنده است اما با دو قلم تمام صفحات دارای جداول سه خطی با قلم مشکی و قرمز و منطقه به قلم قرمز است.
نوع کاغذ:اصفهانی.
تزئینات جلد:تیماجی مهر قرمز رنگ.
نک: دانشگاه، 3/ 186؛ آثار و احوال خواجه، 282-283.
پاسخ او به سوال 22 (که روشن‌تر و گویاتر است) این است: «واجب الوجود علت سایر موجودات است و عقل برای هر یکی از این موجودات وجود و ماهیتی اعتبار می‌کند برخی گویند وجود متاثر از فاعل است اما ماهیت مجعول نیست ولی مانند این سخن‌ها کسانی می‌گویند که در معقولات تحقیق ندارد».
یکی دیگر از سوالات نیز از دلیل بر بقاء نفس ناطقه است و خواجه پاسخ آن را با تفصیل بیشتر داده و بر بقاء نفس ناطقه اقامه برهان کرده. از این رساله نسخه‌ای نیز در دانشگاه تهران وجود دارد.
وضعیت استنساخ نسخه: رساله‌های موجود در دفتر که با قلم نستعلیق است (جز عبارات تازی) نیز از همین ق 11ق. است اما در ذیل هیچیک از آنها رقم کاتب دیده نمی‌شود و رساله اخیر دفتر نیز ناقص است.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:شکسته نستعلیق.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1این دفتر در دست شاهزاده فاضل قاجار عبدالعلی میرزا پسر حاج فرهاد میرزا که عبدی تخلص داشته، بوده و یادداشت‌های متعددی از او بر برگ‌های اضافی موجود در اول دفتر و بر پشت آخرین برگ دیده می‌شود و او خود فهرست رساله‌های موجود در آن را به طور دقیق با ذکر شماره صفحه نوشته و تنها شماره اخیر را که ناقص بوده در فهرست یاد نکرده. وی در کنار برخی از رساله‌ها نظراتی نیز ابراز داشته و از آن جمله در کنار رساله اشتراک وجود (در فهرست: رساله در تحقیق معنی وجود) از مولی رجبعلی تبریزی، عبدالعلی میرزا مولف را «متکلم هیج ندان» و رساله اشتراک او را «غالبا نامربوط» خوانده است.
مشخصات اثر:
یادداشتهای تملک:
شکل و سجع مهر:
متن يادداشت:
در نخستین برگ دفتر تملک میرزا محمدابراهیم مورخ 1197ق. دیده می‌شود.
مهر بیضی «عبده سید رضی موسوی» مورخ 1190ق. دیده می‌شود.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد پنجم، صفحه 3967-3972.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: این رساله پاسخ به بیست و سه سوال فلسفی و ریاضی شرف‌الدین محمد بن محمود رازی. این سوال‌ها از روم به وسیله شرف‌الدین رازی به خواجه نصیر رسیده و پس از ذکر هر سوال که شماره آنها با ارقام ابجدی مشخص شده به جواب آن پرداخته است. در سوال و جواب اول و بیست و دوم سایه‌ای از مسئله اصالت وجود به چشم می‌خورد. زیرا سوال اول از این مطلب است که: اثر عله در وجود معلول است یا در ماهیت. و سوال 22 از این است که واجب الوجود عله وجود موجودات است یا علت وجود و ماهیت آنها از شیوه سخن خواجه در پاسخ به هر دو سوال فهمیده می‌شود که این مطلب را سزاوار طرح و بحث اهل تحقیق نمی‌داند و همچنین از پاسخ او به سوال 22 به دست می‌آید که مسئله مجعول بودن وجود یا ماهیت در آن زمان مورد بحث بوده اما به نظر خواجه شایسته بحث اهل تحقیق نبوده است و همچنین شیوه پاسخ خواجه به سوال اول خالی از شبهه مغالطه به نظر نمی‌رسد. این پاسخ چنین است: اثر عله خود معلول است- و پس از وجود، عقل برای آن وجود و ماهیت فرض می‌کند و گرنه وجود و ماهیتی نیست که عله در یکی از آن دو یا در هر دو (…؟) اثر بگذارد.
صحافي شده با: حدیقه هلالیه = شرح دعاء رویت هلال از صحیفه سجادیه/ شیخ بهاءالدین محمد عاملی 496606
تاريخ: 20130701
محل و شماره بازیابی: 122520