کتابچه تعداد نفوس ارض اقدس و شهر مشهد مقدس (از: زین‌العابدین بن شاهزاده محمدولی میرزا قاجار (سده 13ق))

شماره بازیابی: 8837
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR ‏‫10-9478
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پديدآور: کتابچه تعداد نفوس ارض اقدس و شهر مشهد مقدس [نسخه خطی]/ از: زین‌العابدین بن شاهزاده محمدولی میرزا قاجار (سده 13ق)
تاریخ کتابت: ، تاریخ کتابت: سده 14ق.
قطع: ؛‏‫یک، 114، یک برگ، 9/19*2/33، 37 سطر، 5/14*5/21.
يادداشتهاي کلي: نوشته شده به امر رکن‌الددوله محمدتقی میرزا (1262 – 1318ق) پسر محمدشاه قاجار والی و فرمانفرمای مملکت خراسان و سیستان در سال پارس‌ئیل. وی بین سالهای 1293 – 1298ق و 1304 – 1308ق حاکم خراسان بود.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1«هو المعز. بعد از حمد الهی و درود نامتناهی بر روان پاک سید لولاک و ائمه هدی علیهم التحیه و الثناء این کتابی است مشتمل بر عدد سکنه مشهد رضوی مفصلا و مشروحا از مرد و زن، کوچک و بزرگ، پیر و جوان، کور و بینا، فقیر و توانگر، عارف و عامی، گمنام و نامی با ضبط جمیع حرفتها و صنعتها و عدد منازل و مساکن ایشان».
2«قراولخانه‌های ارک 2. توپچیانی که در میدان توپخانه مشغول خدمت و متوقفند 155 نفر. قراولخانه‌های شهره 35».
تزئینات نسخه:دو صفحه اول مقدمه تمام تذهیب بدین صورت که در بالا کتیبه مذهب و مرصع و الوان کشیده شده و حاشیه صفحات را هم تشعیرسازی طلا پر کرده است. بین سطور طلااندازی شده. با جدول‌کشی زر و لاجورد و زنگار و شنگرف و مشکی؛ در بالای صفحه اول رساله درون شمسه مذهب نام ناصرالدین شاه قاجار و تاج شاهی با دو فرشته زرین در دو طرف آن و دو نشان شیر و خورشید. پس از آنها عنوان کتاب درون کتیبه مذهب و مرصع با نقوش مختلف. این کتیبه در حاشیه به 5 بخش تقسیم می‌شود و پس از آن جداول اصلی رساله است؛ در صفحات دیگر نام محله‌ها درون دایره‌ای زرین در بالا نوشته شده و بقیه اطلاعات درون جداول زرین و شنگرف و مشکی ثبت شده‌اند. صفحه پایانی کتاب (ضمیمه کتابچه) تمام تذهیب با نقوش گل و بوته مذهب و مرصع در پایین صفحه. همه صفحات در ستونهای 15گانه شنگرف و زر و مشکی. با صفحه شمار قدیمی.
نوع کاغذ:نباتی آهار مهره.
تزئینات جلد:تیماج عنابی دو رو، بیرون مجدول و مزین با نقوش گل و بوته، درون و سجاف نیلی، عطف مشکی جدید، یک لا. قطر: 7/1.
هر صفحه به 15 ستون تقسیم شده که این اطلاعات در آنها درج شده است: خان‌ها، نوکرها، رعایا، مردان، زنان، پیران، جوانان، صانعین (شغلها)، اغنیاء، فقراء، پسران، دختران، اطفال رضیع، مجاورین، ناقصین.
بنا بر آمار کتابچه تعداد کل نفوس مشهد در آن سال 57287 نفر بوده است.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:شکسته نستعلیق.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1جزوها 8 برگی.
مشخصات اثر: یادداشتهای تملک:
متن يادداشت: اهدایی محسن امینی مجدی به کتابخانه مجلس شورای ملی در آذر 1318ش با مهر او.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: جلد 1/29، صفحه 82.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: جداولی شامل آمار دقیق ساکنان و مشاغل و منازل محلات سراب، سرشور، عیدگاه، پایین خیابان، نوقان و بالا خیابان مشهد است. در پایان هم یک صفحه با عنوان «ضمیمه کتابچه تعداد نفوس و متمم آن»، شامل «صورت تعداد مدارس و مساجد و تکایا و کاروانسرا و تیمچه‌جات و حمام و آب انبار و کارخانجات شالبافی و شعرباف خانه و غیره و باغاتی که در هر یک از محلات مشهد مقدس و ارض اقدس واقع و دایر است».
موضوع (اسم عام يا عبارت اسمي عام): جغرافی
تاريخ: 20141119
محل و شماره بازیابی: 123609