کلیات هروی (از: امیرحسین بن عالم هروی متخلص به حسینی.)

نبذة عن كتاب کلیات هروی (از: امیرحسین بن عالم هروی متخلص به حسینی.)

شماره بازیابی: 1164
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‭10-19621‬
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پديدآور: کلیات هروی [نسخه خطی]/ از: امیرحسین بن عالم هروی متخلص به حسینی.
تاریخ کتابت: 824ق.
قطع: بغلی. 9*15سم. 115گ. 17بیت.
يادداشتهاي مربوط به عنوان و پديدآور: مولف از عرفاء نامدار ق 7 و 8ق. و صاحب هفده سوال منظوم که شیخ محمود شبستری گلشن راز را در جواب آنها انشا نموده می‌باشد.
حسینی در کنز الرموز پس از مدح سهروردی و بهاءالدین زکریا ملتانی و شیخ صدرالدین به مدح سید شمس‌الدین محمد نامی مبادرت نموده و در نسخه کهن‌سال دیگر این ابیات را زیر عنوان «فی مدح امیرکبیر» ذکر نموده:
ساقی عشقم شراب ناب داد/ قطره‌ای از بهر ناپایاب داد
چون ز مستی یافتم از خود خلاص/ میر مجلس گشتم اندر بزم خاص
همت پیرم به جایی ره نمود/ کان ورای درک فهم و وهم بود
آن امیر کشور کشف و عیان/ دار ملک عشق را صاحب قران
گلشنی از باغ صدر انبیا/ سید فرزانه ختم اولیا
شمس ملت آسمان سروری/ گوهر پاکش ز بحر حیدری
نکته اسرار غیبی روشنش/ لاله توحید رست از گلشنش
هر زمانش ملک معنی در نظر/ در زمینش آسمانها بی سپر
چون سمند همتش جولان کند/ هر دو عالم را بیک میدان کند
پاک باز گوی وحدت جان او/ آیت صدق و یقین در شان او
کعبه تحقیق را از وی صفا/ رکن اول از مقام او رضا
اندرین میدان به چوگان کمال/ گوی بربود از خداوندان حال
باد اندر بزم حق دور مدام/ جرعه‌چین او حسینی و السلام
وفات امیرحسین هروی را بیشتر در 718ق. نوشته‌اند ولی در هم در 817ق. و مرحوم اعتصام در ج 1 فهرست این کتابخانه وفات وی را در 750ق. نوشته‌اند و در جای دگر این تاریخ را ندیدم و در تذکره الشعراء در 719ق. و در ما در 723ق. ثبت شده.
شرح حال امیرحسین هروی در تذکره الشعراء ص 222-225؛ نفحات الانس ص 715-716 م.س؛ مجالس العشاق مجلس 32؛ هفت اقلیم، ص 525-527 م.س؛ مجمع الفصحا، 2/ 14-18 و تاریخ مغول، ص 545 نگارش یافته است.
تزئینات متن:عناوین مطالب با طلا و شنگرف نگارش یافته است.
تزئینات نسخه:در ص 161 سرلوح کوچک بسیار زیبائی است و در آغاز هریک از کتاب‌های سه‌گانه مربع مستطیلی است که نام آن کتاب با طلا بر آن نوشته شده و همه برگ‌ها جدول‌کشی گردیده. پایان هریک از چهار کتاب تذهیب گردیده.
نوع کاغذ:خانبالغ.
تزئینات جلد:تیماجی.
1. کنز الرموز،
2. صراط المستقیم،
3. نزهه الارواح،
4. روح الارواح
5. سی نامه،
6. طرب المجالس،
7. زاد المسافرین،
8. دیوان شعر،
9. پنج گنج و غیر از اینها.
اینک به معرفی نسخی از کتاب‌های هروی که در اینجا می‌باشد می‌پردازیم:
1. کنز الرموز، این کتاب مثنوی عرفانی است که در آن از سیر و سلوک و اسرار عبادات و تصوف سخن رفته و در ح 750بیت می‌باشد.
آغاز: باز طبعم را هوائی دیگر است/ بلبل جان را نوائی دیگر است
2. زاد المسافرین، این کتاب نیز مثنوی عرفانی است و مطالب آن در هشت مقاله منظم گردیده و نسخه ش 1166 که ظاهرا کامل است در حدود یک هزار و دویست و پنجاه (1250) بیت می‌باشد.
آغاز: ای برتر از آن همه که گفتند/ وانها که پدید یا نهفتند
3. سی نامه، این مثنوی اگرچه شامل سی نامه عاشقانه و شامل مراتب و احوال عاشق و معشوق می‌باشد ولی خلاصه عرفان و سیر و سلوک و در حدود یک هزار و دویست (1200) بیت است.
آغاز: سر نامه کنم نام خدائی/ که نتوان گفتنش چون و چرائی
4. پنج گنج، پنج قصیده می‌باشد و نسخه کهن‌سال ش 1164 شامل آن است آغاز هریک از قصائد آن این است.
آغاز گنج اول: مرا از عالم توفیق، مژده می‌رسد املا/ برانم زورق تحقیق، بسم الله مجریها
آغاز گنج دوم: رفت روز نشاط و عیش و سرور/ وقت عذر آمد ایها المغرور
آغاز گنج سوم: طلب ای سالکان راه بقا/ طرب ای ساکنان کوی بقا
آغاز گنج چهارم: چو تقدیر قسمت خدا می‌کند/ مگو آن چه کرد این چرا می‌کند
آغاز گنج پنجم: ای ترا در روز فطرت یا بنی آدم خطاب/ چند باشی هم چو حیوان در هوای خورد و خواب
5. نزهه الارواح، در نسخه ش 1164 جز دو بیت آن نیست و در مجموعه ش 621 این کتابخانه نسخه‌ای از آن موجود است که در جلد پیشین فهرست معرفی شده. و در پایان کتاب، سال انشاء آن احدی عشر و سبعمائه (711) تصریح گردیده و مطالب کتاب در بیست و هشت فصل که آخرین آنها خاتمه آن است گذارده شده.
مندرجات آن به ترتیب عبارت است از:
1. سی نامه (ص 1-80)، یک یا چند برگ میان ص 5 و 6 از این نسخه افتاده است و با این نقص در حدود یک هزار و دویست و پنجاه (1250) بیت می‌باشد. 2.پنج گنج (ص 81-97)، از آخر این کتاب هم یک یا دو برگ افتاده و اینک در حدود دویست و هفتاد (270) بیت است. 3. نزهت الارواح، از این کتاب فقط دو بیت که در انجام آن می‌باشد در اینجا (ص 98) مانده و باقی آن از میان رفته است. 4. کنز الرموز (99-160)، در حدود نهصد و نود (990) بیت است. 5. زاد المسافرین (ص 161-229) در حدود یک هزار و صد (1100) بیت است.
وضعیت استنساخ نسخه: بنابر تصریح در ص 98 و 160.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نستعلیق.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1نسخه از حوادث مصون نمانده.
مشخصات اثر: یادداشتهای تملک:
متن يادداشت: ابراهیم نامی که پیش از این مالک نسخه بوده پشت صفحه نخستین ابیاتی نوشته و مهرهای گوناگون خود را بر آن برگ دیگر و برگ‌ها زده است.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد دوم، صفحه 1667-1669.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: آثار هروی که کلیات وی را تشکیل می‌دهند عبارت است از:
تاريخ: 20121023
محل و شماره بازیابی: 111393