ال‍رخامات الافقيه – القول في… = مقاله في الرخامه الافقيه(ابو علي حسن بن حسن بن هيثم (حدود 430ق))

نبذة عن كتاب ال‍رخامات الافقيه – القول في… = مقاله في الرخامه الافقيه(ابو علي حسن بن حسن بن هيثم (حدود 430ق))

شماره بازیابی: 3934/1
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‮‭10-36391‬‬
زبان اثر: عربي
سر شناسه: اب‍ن‌ه‍ی‍ث‍م‌، محمد‌ب‍ن‌ح‍س‍ن‌‏‫، 354 -‏ 430؟ق.
عنوان و نام پديدآور: ال‍رخامات الافقیه – القول فی… = مقاله فی الرخامه الافقیه/ ابو علی حسن بن حسن بن هیثم (حدود 430ق)
تاریخ کتابت: قرن 9ق.
نام خاص و کميت اثر: ص 1 – 19.
قطع: ‮خشتی. ‭14‬*‭19/5‬سم. ‭585‬گ. ‭19‬س.‬
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1قول لابی علی (در نسخه: لابی الحسن) الحسن بن حسن بن هیثم فی الرخامات الافقیه الرخامه هی سطح معلوم الوضع ذو شخص قائم و خطوط اذا وقعت اطراف الظلال الشخص علی تلک الخطوط دلت علی الساعات الزمانیه الماضیه من النهار… و قید یتخذ لاغراض اخر اذا زید فیها اعمال اخر غیر خطوط الساعات الا ان المتعارف من اغراضها للتداول هو ان یعرف بها وقت مقدار الماضی من النهار و الباقی منه و اوقات نصف النهار و الساعه الزمانیه هی الجزء من اثنی عشر جزءا من مقدار طول نهار الیوم الذی قلب الساعته منه و الساعات الزمانیه تختلف مقدارها فی کل یوم لان زمان النهار یختلف فی کل یوم و الطریق الذی به کان یتخذ اصحاب الاظلال الرخامات فی اول الامر هو انهم کانوا یعدلون سطحا موازیا لافق و یستزجون فیه خط نصف‌النهار و یقیمون شخصا علی خط نصف‌النهار قیاما معتدلا ثابتا فاذا وقع ظله علی خط… استدلوا بذلک علی ان الشخص قد انتهت الی دایره نصف‌النهار… ثم کانوا یرصدون الشخص فی کل یوم بالاسطرلاب اوماجری مجراه… .
2… و قد یمکن ایضا ان یزاد فی هذه الرخامات خطوط یدل الساعات المستویه و علی الطالع و وسط السماء و غیر ذلک من فنون الاعمال التی یتخذها اصحاب الاظلال و قد یمکن ایضا تقسیم عمل الرخامات… عند کل واحد من الافاق لکن غرضنا فی هذا القول ذکر الجمل و الاصول التی یعتمد علیها فی عمل الرخامات و الاشاره الی کیفیه العمل و مواضع الحاجه… و سنبتدی من بعد هذا الکتاب لالات الاظلال نستوفی فیه جمع المعانی و الاغراض و الاعمال التی یقتضی هذه الصناعیه والله المعین علی ذلک و موفقه و هو حسبنا و نعم الوکیل تم قول الی علی الحسن حسن بن هیثم فی الرخامات الافقیه.
تزئینات متن:عناوین در سراسر دفتر به شنگرف.
نوع کاغذ:اصفهانی.
تزئینات جلد:تیماجی قهوه‌ای با نقش گل و بوته در قالب ترنج و سر ترنج دارای لبه برگردان.
پشت برگ آخر دفتر فقره‌ای از کشف الحقائق المحمدیه (غیاث‌الدین منصور) و در ذیل آن با قلم نستعلیق خوب به عربی نوشته: «ورود من به دارالسلطنه اصفهان در عشر آخر شعبان 1167 مصادف با سلطه افاغنه بر آن شهر بود».
حاج خلیفه کتاب الرخامه الافقیه از ابراهیم بن سنان الجرجانی را الحرانی یاد می‌کند از رساله این تراث العرب العلمی (از قدری طوقان)، 304.
نسخه البتانی/ ابو عبدالله جابر بن سنان، ص 35 – 43.
ارتفاع شمس، ص 44 – 45.
سمت قبله تبریز/ خواجه نصیرالدین طوسی، ص 45 – 46.
تحریر اکر تئوذیوس/ خواجه نصیر طوسی، ص 49 – 102.
تحریر الکره المتحرکه، ص 103 – 111.
تحریر اکرمانالاووس/ خواجه نصیر طوسی، ص 111 – 256.
تحریر المناظر/ خواجه نصیر طوسی، ص 256 – 272.
معرفه مساحه الاشکال، ص 272 – 298.
الطلوع و الغروب/ خواجه نصیر طوسی، ص 299 – 326.
تحریر کتاب الکره و الاسطوانه/ خواجه نصیر طوسی، ص 327.
کشف القناع فی الشکل القطاع، ص 455 – 459.
الکره اوسع الاشکال المجسمه (مقاله فی ان)/ ابوعلی حسن بن الحسن بن الهیثم، ص 462 – 509.
تحریر کتاب جرمی النیرین/ خواجه نصیرالدین طوسی، ص 511 – 529.
رساله فی علم الخلاف و المناظره، ص 531 – 542.
سیمیا، ص 543 – 552.
رساله رمل، ص 552 – 562.
علم الخواص، ص 571 – 581.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نستعلیق.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1بر پشت برگ نخست فهرست رساله‌های موجود در این دفتر.
مشخصات اثر: یادداشتهای تملک:
متن يادداشت: بر پشت برگ نخست تملکی است با قلم نستعلیق کهن از مسعود بن فضل‌الله حسنی حسینی بهبهانی و نیز تملکی است از زین‌العابدین.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد ششم، صفحه 4982 – 4986.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: تحقیقی است درباره ساعت آفتابی (= شاخص وقت) و دستور ساختن به کار بردن آن و چنانچه دیگران گفته و چنانکه او خود این کار را می‌کند. در پایان رساله می‌گوید در این رساله غرض اشاره به اصول و کلیات و طرز کار و فوائد صفحه در خامه است و در کتاب‌های دیگر، تمام استفاده‌هایی که از این صنعت می‌توان برد و نیز راه تکمیل این صفحه را چنانکه بتوانید بسیاری از نیازهای مربوط به تشخیص زمان را برآورد بطور مستوفی بیان خواهیم داشت البتانی محمد بن جابر بن سنان نیز باب 57 کتاب الزیج الصابن را به دستور عمل رخامات اختصاص داده است.
صحافي شده در اين جلد: سمت القبله = مقاله فی سمت القبله/ ابن هیثم، ص 19 – 35.
تاريخ: 20140601