دفع المناواه عن التفضيل و المساواه(سيد حسين بن ضياءالدين ابوتراب حسن موسوي كركي)

نبذة عن كتاب دفع المناواه عن التفضيل و المساواه(سيد حسين بن ضياءالدين ابوتراب حسن موسوي كركي)

شماره بازیابی: 3988/1
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‮‭10-36539‬‬
زبان اثر: عربي
عنوان و نام پديدآور: دفع المناواه عن التفضیل و المساواه/ سید حسین بن ضیاءالدین ابوتراب حسن موسوی کرکی
تاریخ کتابت: قرن 11ق.
نام خاص و کميت اثر: ص 2 – 366.
قطع: ‮وزیری. ‭16/5‬*‭27‬سم. ‭625‬ص. ‭31‬س.‬
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: آغاز:هو الله الذی لا اله الا هو الملک القدوس السلام… .
انجام:… فانی قد وصلت الی مقام سد الحذق قلوبا الحمدلله الذی هدانا لهذا و ما کنا لنهتدی لو لا ان هدانا الله لو ان لی بدلا مما اتیت به، و کیف ذاک و مالی عنهم بدل و قد فرغ من تسویدها مولفها المذنب الجانی حسین بن حسن الحسینی… سنه سبع خمسین و تسعمایه.
دخترزاده محقق کرکی که در دوران شاه تهماسب از عامل به اصفهان رفت و شاه عباس اول و دوم را درک کرد.
تزئینات متن:عناوین شنگرف.
نوع کاغذ:اصفهانی آهار مهره دارد.
تزئینات جلد:تیماجی قرمز با عطف دامن.
1این کتاب از کتب جنت مکان آقا میرزا عبدالوهاب آقازاده انتقال یافت به مرحوم حاجی میرزا مهدی آقازاده آن مرحوم و از آن مرحوم به جهت طلب مرحوم حاج محمدجعفر واگذار به شریعتمدار آقای آقا سید عبدالله شده است و از سرکار معظم له ابتیاعا با بعضی کتب دیگر به این احقر انتقال یافته است بر همین برگ به نام کتاب «الطهماسیه فی احوال الائمه» قید شده اما در این مجموعه رساله‌ای با این نام وجود ندارد.
ماخذ فهرست: مجلد ششم، صفحه 5056-5062.
نسخه‌ای از رساله دفع المناوات در دانشگاه با ش 650 موجود است.
کرکی این کتاب را در 957ق به پایان رسانیده و به گفته صاحب ریاض، که خود نسخه‌ای از این کتاب را دیده است، سید حسین کرکی، کتاب دفع المناواه را به نام خان احمد گیلانی فرمانروای گیلان تالیف کرده اما در مقدمه مبسوط کتاب، که چند صفحه از نسخه حاضر را فرا گرفته است، به جز ستایش فراوان شاه طهماسب دیده نمی‌شود. مولف در مرصد سوم از پدر خویش چنین یاد می‌کند: «ضیاءالدین ابوتراب حسن قمی» و به هنگام بحث درباره ایمان ابوطالب از کتاب ارشاد الطالب فی مناقب ابیطالب که در دست تالیف دارد یاد کرده و می‌گوید کتابی مبسوط است.
کرکی پس از تالیف این کتاب به ارزش و اهمیت کتاب امالی شیخ مفید پی برده و فصل‌هایی از آن را به مناسبت بر این افزوده و در این باره در اواخر مرصد اول می‌گوید: «و بعد تالیف هذه الجمله (یا هذه الجعاله) بمده وقفت علی استدلال شیخنا المفید علی الافضلیه لعلی (ع) بمساواته حیث قال و هذه عبارته فی امالیه فصل» و پس از نقل فصلی از امالی چنین می‌گوید: «فلما وقفت علی هذه الفصول من هذه الکتاب الشریف لهذا الشیخ العظیم الشان احببت الحاق کل شیء منها فی بابه تیمنا بانفاسه الطاهره».
کرکی در تالیف این کتاب از تالیفاتی نادر از خاصه و عامه بهره‌ور شده و گفته افندی از کتاب‌هایی غریب روایت می‌کند. از جمله مصادر این کتاب که مولف با تصریح از آنها یاد می‌کند:
کتاب المناقب و الفضائل ابوبکر احمد بن مردویه، نهایه العقول امام فخر رازی، اسرار الامامه ابو علی طبرسی (مولف مجمع البیان) کتاب الفردوس ابن شیرویه دیلمی، کتاب یحیی بن بطریق، کتاب الموازاه بین المعجزات راوندی، حاشیه رساله الفین از علی بن عبدالعالی کرکی (که جد مادری او است و از او چنین یاد می‌کند:
«قال رئیس المحققین… حجه المتاخرین فارس میدان الحکماء و المتکلمین. خاتم المجتهدین زین المله و الدین جدی ابوالحسین علی بن عبدالعالی فی حاشیه الرساله)، کتاب المواقیت ابو عمر زاهد، کتاب المائه المرویه من طرق العامه از محمد بن احمد بن شاذان، نفحات اللاهوت کرکی، معارج السوال و مدارج المامول لبعض الفضلاء المحققین، مستدرک الاخبار فی مناقب الوصی المختار تالیف محمد بن احمد بن شاذان، کتاب السلطان علی بن عبدالحمید، صحائف شمس‌الدین سمرقندی، کتاب اللوامع الالهیه، کتاب البراهین علی امامه امیرالمومنین (ع)، مسالک الافهام للمحقق ابی‌القاسم الحلی، قواعد ابن میثم بحرانی، کتاب الیواقیت ابو عمر زاهد، کتاب الاربعین اسود بن ابراهیم بن حسن اردبیلی، کتاب ما اتفق من الاخبار، الانصاف فی الرد علی صاحب الکشاف، تنبیه الغافلین عن فضائل الطالبین تالیف سید مرتضی علم الهدی، المجالس و المحاسن مفید، علامات النبی و الائمه از سعید بن هبه‌الله راوندی، غایه الطلب و نهایه السول فی مناقب آل الرسول تالیف ابراهیم بن علی بن محمد دینوری حنبلی، عیون المجالس و سرور المدارس از طاهر بن محمد بن احمد بن نصر حداد، کتاب السلطان المفرج عن اهل الایمان تالیف زین‌الدین علی بن عبدالحمید. الفضائل و الدلائل سعید بن هبه الله راوندی، الانصاف فی الجمع بین الکشف و الکشاف از ابن الاثیر، کتاب التمحیص زکریا بن آدم، الخصائص الطبریه از ابوعبدالله طبرسی، تاریخ جرجان از احمد جرجانی، کتاب طرق رد الشمس ابوبکر وراق، کتاب جواز رد الشمس ابوعبدالله جعل، تفسیر محمد بن مومن شیرازی مستخرج از تفاسیر اثناعشر، شرح انوار الملکوت نوبختی از علامه حلی.
در حاشیه ص 17 قطعه بیتی است به عربی منسوب به خواجه نصیر طوسی در حب علی (ع) با این مطلع: «لو ان عبدا اتی بالصالحات غدا». این قطعه که به قلم شکسته است دو بیت است که در آثار و احوال خواجه وجود ندارد.
زین‌العابدین علی بن عبدالمومن متخلص به نویدی و عبدی، کتاب (دفع المناواه) را به فارسی ترجمه کرده و در آن از مظهر الاسرار و دیگر مثنویات خویش بسیار آورده است و نسخه اصل این ترجمه به خط مترجم مورخ 976-650ق در این کتابخانه محفوظ است.
رساله فی تعیین مقتل عمر بن الخطاب، ص 415 – 420.
رساله فی یوم قتل عمر/ سید حسین مجتهد کرکی، ص 423 – 428.
المقدمه الاحمدیه/ سید حسین مجتهد کرکی، ص 429 – 444.
رساله توحید و اثبات واجب/ سید حسین مجتهد کرکی، ص 445 – 561.
رساله فی حکم ذبائح اهل الکتاب/ سید حسین کرکی، ص 561 – 575.
تیاسر القبله/ ابوالقاسم جعفر بن حسن بن سعید محقق حلی، ص 575 – 579.
الاشراف علی سیاده الاشراف/ سید حسین کرکی، ص 579 – 643.
رساله فی استقبال القبله/ سید حسین کرکی، ص 635 – 658.
يادداشتهاي مربوط به عنوان و پديدآور: (سید حسین پدر میرزا حبیب‌الله از صدور زمان صفویه است که شاه عباس اول شاه صفی را درک کرده و شیخ حر در امل الامل و برخی دیگر از مراجع سید حبیب را به دانش فراوان نیز ستوده‌اند و با القابی مانند عالم جلیل القدر عظیم‌الشان کثیرالعلم یاد کرده‌اند. همچنین عده‌ای از برادران و برادرزادگان و نوادگان او را مانند میرزا ابراهیم بن محمد بن حسین که بنا بر نوشته شیخ حر عاملی عالم فاضل جلیل‌القدر شیخ الاسلام به طهران و نیز میرزا معصوم بن میرزا محمدمهدی بن میرزا حبیب، و میرزا علیرضا (فرزند دیگر میرزا حبیب شیخ حر عاملی و به تبعیت از او زنوزی در ریاض الجنه) در ترجمه سید حسین کرکی به چند کلمه کوتاه بسنده کرده و در معرفی عده‌ای از فرزندان و خویشاوندان او خاصه در سرگذشت فرزند او میر سید حبیب‌الله که صدارت داشته به شرح و تفصیل می‌پردازد و شیخ حر درباره مقام علمی سید حسین و مولفات او هیچ اشاره ندارد. جز اینکه می‌گوید: له کتاب سکن اصفهان حتی مات و میرزا عبدالله افندی از این روش شیخ حر ابراز شگفتی کرده و او را به سختی ملامت می‌کند و این کار را (وقاحت شنیع) و موجب سلب اطمینان از صحت دیگر تراجم کتاب امل الامل می‌خواند و می‌گوید در نامه‌ای که به او نوشتم ا ین نکته مهم را به او تذکر دادم صاحب ریاض در پایان سرگذشت حسین مجتهد کرکی و پس از فهرست مولفات او بار دیگر اعتراضات خویش را بر مولف امل الامل تکرار می‌کند و این بار عباراتی از آن کتاب را نقل و جمله بجمله آن را بررسی می‌کند. از آنجا که سخن افندی در اینجا محتوی نکات مهم تاریخی است عینا نقل می‌گردد. و قال الشیخ المعاصر فی امل الامل عند ترجمه میرزا حبیب‌الله هکذا السید میرزا حبیب‌الله بن الحسن الحسنی الحسینی الموسوی… کان عالما جلیل القدر عظیم الشان کثیر العلم و العمل سافر الی اصفهان و تقرب عند الملوک حتی جعلوه صدر العلماء الامراء و اولاده و ابوه وجده کانوا فضلاء… اقول لعمری قد افرط فی اوصاف الولد و فرط فی جمیل اعراف الوالد… اما شرح حال الولد فاشتها رقله علمه یغنی عن الذکر و البیان فان قصص جهالته فی انحاء العلوم مشهوره و الحکایات الواقعه بینه و بین المیرزا قاضی عله الالسنه دائره مذکوره اما قوله و اولاده کانوا فضلاء فمن اولاده، بلاواسطه الوزیر الکبیر میرزا محمدمهدی و کان له حظ ما فی العلوم و صار بعد والده للصداره ثم ترقی و صار فی اواسط زمن السلطان المذکور وزیرا و کان علی الوزاره تسع سنین ثم عزله السلطان و مات بعد العزل بزمان حاشیه کان سنه ثمانین و الف تقریبا و کان له احفاد و الذی کان له منهم نصیب ما من العلم هو الا میرزا معصوم و صار بعد وفات عمه شیخ الاسلام باصفهان ولکن قدمات قبل تصرفه فیه و اما الوالد الاخر فهو آقا میرزا علیرضا فصار شیخ الاسلام باصفهان… و کان علیه الی ان مات و اما قوله وجده من الفضلاء فلم نجدله ترجمه.)
وضعیت استنساخ نسخه: در پایان رساله ش 3 (تعیین مقتل عمر) رقم محمدحسین حسینی تفرشی و تاریخ 1058ق دیده می‌شود و در ذیل رساله توحید (ش6) رقم عبدالله بن حسن گوهرزی دامغانی و تاریخ 1039ق نیز تاریخ کتابت رساله ش1 دفع المناواه 1044ق است.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نسخ با چند قلم.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1بر یک برگ اضافی اول نسخه، فهرست رسائل مندرج در این مجموعه و نیز یادداشتی است درباره مولف.
مشخصات اثر: یادداشتهای تملک:
متن يادداشت: پشت برگ اول تملکی است از محمدباقر بن محمدتقی گویا به خط مجلسی و از ابن زین‌العابدین با مهر محمدصادق الحسینی و این یادداشت از محمدعلی کلباسی مورخ 1317ق.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: نک: ذریعه، 8/ 232؛ ریاض العلماء در ترجمه مولف و اعیان الشیعه، 25/ 270 – 285.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: کتاب دفع المناواه دارای سه مرصد است (المرصد الاول فی مساواه علی النبی (ص) فی ما عد النبوه دارای عنوان فصل و منهج المرصد الثانی فی افضلیته علی الخلق سوی نبینا (ص) و المرصد الثالث، افضلیت امامان (ع) بر دیگر خلق.
صحافي شده در اين جلد: رساله فی النیابه/ سید حسین بن حسن کرکیص 378 – 412.
تاريخ: 20141101
محل و شماره بازیابی: 116266