دیوان یا کلیات فوقی (از: ملا احمد یزدی متخلص به فوقی.)

نبذة عن كتاب دیوان یا کلیات فوقی (از: ملا احمد یزدی متخلص به فوقی.)

شماره بازیابی: 1041
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‭10-19448‬
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پديدآور: دیوان یا کلیات فوقی [نسخه خطی]/ از: ملا احمد یزدی متخلص به فوقی.
تاریخ کتابت: 1242ق.
قطع: خشتی. 15*21سم. 201گ. 12بیت.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: آغاز:آغاز نسخه: دیوان ملا احمد یزدی المتخلص به فوقی رحمه‌الله بسمله بعد از حمد خداوند جهان و نعت پیغمبر آخر الزمان و آل و اصحاب…
يادداشتهاي مربوط به عنوان و پديدآور: از تصریح در مقدمه و اشارات در ابیات دیوان فوقی (تمام هزل است) معلوم می‌شود از علوم ادب و منقول و معقول بهره‌ها داشته ولی در اثر تناسب نداشتن به اهل زمان مقبول معاصرین نشده، مسخرگی را شعار خود ساخته تا داد خود از کهتر و مهتر بستاند. از اینکه فوقی در مقدمه تصریح کرده که افضل زمره صوفیه جماعت ملا متیه‌اند که ظاهر صورتشان با سیرت باطن منافات عظیم دارد به دست می‌آید که از این دسته بوده و به همین سبب این‌گونه هزلیات را به رشته نظم آورده و خود وی در مقدمه (ص 9) گوید: «اگر چه شیرازه جامعیت این رساله به رشته هزل بسته اما در زیر هر نکته‌اش چندین حروف پندآمیز الخ».
در مآخذی که در دست نگارنده است فقط در تاریخ یزد آیتی (ص 319) این شاعر به نام برده شده و چند بیت از وی انتخاب کرده‌اند. با جستجوی زیاد در این کتاب‌های تذکره: خوشگو، حسینی، شمع انجمن، طرائق الحقائق، آتشکده آذر، ریاض فردوس، مجمع الفصحا، هفت اقلیم، تاریخ ادبیات براون: میخانه، روز روشن، ریاض العارفین و تاریخ قصص الخاقانی نامی آثاری از فوقی نیافتم، در دیوان فوقی محمدقاسم سراجا (ص 263) و ظفرخان (ص 243) و طرزی (ص 264) یاد شده و می‌دانیم که محمدقاسم سراجا تخلص در 1024ق. به جمع دیوان عرفی بر حسب امر خان خانان پرداخته و ظفرخان هم چنان‌که در معرفی نسخه ش 824 در این فهرست ثبت گردیده در 1073ق. وفات یافته است و گوید ملا فوق‌الدین فوقی تخلص به طرز او شعر می‌گوید و وعده کرده که در حرف فا فوقی را ذکر کند ولی در نسخ این تذکره که در دست است: نام وی نیست ولی از بیان فوقی در ص 264 برمی‌آید که طرزی به رویه او شعر می‌سروده است.
تاکنون از لیلی مجنون وی خبری و اثری نیافته‌ام و فرهاد و شیرین وی پیوسته نسخه دیوان این کتابخانه می‌باشد جای سخن و در ح 1000 بیت است و بدین بیت آغاز گردیده:
سخن ترتیزک بستان فکر است/ سخن طوطی هندستان فکر است
و دو فقره از مناجات‌نامه وی این است:
«الهی الهی به عرق‌ریزی شب خیزان قائم اللیل و به عجر قطره باران و تگرگ و سبل الهی الهی بطوق و بوق قلندران و یکه تازی ایشان در عرصه وحدت و بدم و دو نامردان و نیازمندی ایشان در نزد خلوت».
و غزلیات فوقی بدین بیت آغاز گردید:
امشب که داد جلوه فلک بارگاه را/ کردیم وقف… اثر… آه را
نوع کاغذ:فرنگی.
تزئینات جلد:تیماجی نیم‌ضربی.
مندرجات نسخه عبارت است از:
1. دیباچه (ص 1-10)،
2. نغمات (ص 10-61)،
3. فرهاد و شیرین (ص 65-152)،
4. ساقی‌نامه (ص 153-157)،
5. قصائد و ترجیع‌بندها (ص 157-196 و 202-315)،
6. مناجات‌نامه (ص 197-202)،
7. غزلیات مرتبه به ترتیب حروف تهجی بر حسب ردیف‌ها (317-402).
تمام اشعار این بخش‌ها در ح 3900 بیت می‌باشد.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نستعلیق.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1پشت صفحه آخر یادداشت‌هایی گردیده.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد دوم، صفحه 1552-1553.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: در تمام کلیات و دیوان فوقی کلماتی عربی ترکی و هندی مندرج گردیده و چنان‌که خود ادعا نموده دست عبید زاکانی و سوزنی را محکم بسته است.
تاريخ: 20121002
محل و شماره بازیابی: 113316