شرح المصادرات=الرساله الشافيه(خواجه نصير طوسي)

نبذة عن كتاب شرح المصادرات=الرساله الشافيه(خواجه نصير طوسي)

شماره بازیابی: 3943/1
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‮‭10-36459‬‬
زبان اثر: عربي
سر شناسه: ن‍ص‍ی‍رال‍دی‍ن‌ طوس‍ی‌، م‍ح‍م‍دب‍ن‌ م‍ح‍م‍د، ‏‫597 -‏672ق.‬
عنوان و نام پديدآور: شرح المصادرات=الرساله الشافیه/ خواجه نصیر طوسی
محل کتابت: شیراز.
تاریخ کتابت: 1156ق.
نام خاص و کميت اثر: ص 2 – 39.
قطع: ‮وزیری. ‭15‬*‭21‬سم. ‭41‬ص. ‭12‬س.‬
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: آغاز:اقول بعد حمدالله میسر کل عسیر… ان التعلیمات باسرها خصوصا الهندسیات… لا یشبه سائر العلوم و الصناعات فی ارتباط الاجزاء… و لا یخفی ابتناء معظم العلم بالاغراض الهندسیه علی معرفه الخطوط المتوازیه و اعراضها الذاتیه التی بنا بیانها علی المصادره المشکله… و هی التی اوردها صاحب کتاب… الاصول فی اثناء المصادرات جعلها فواتح مقالته وعدها من المبادی الموضوعه فقال ان وقع خط مستقیم علی خطین مستقیمین و کانت الزاویتان الداخلتان اللتان فی جهه واحده انقص من قائمتین فان الخطین اذا اخرجا فی تلک الجهه فلابر من ان یلتقیا… .
انجام:
… و یتم هذا الاشکال بثامن هو آخر اشکال الجوهری بعینه فهذا ما تقرر لی فی هذه المسئله والحمدلله مفتح الابواب و مسهل الصعاب و واهب العقل و ملهم الصواب.
تزئینات متن:عناوین شنگرف.
نوع کاغذ:فرنگی.
تزئینات جلد:تیماجی مشکی.
ماخذ فهرست: مجلد ششم، صفحه 5005-5006.
خواجه نصیر پس از بیان اشکال وارد بر این مصادره، حل آن را از ابن الهیثم، خیامی و عباس بن سعید جوهری نقل و رد می‌کند و آنگاه خود به توجیه و حل اشکال مصادره می‌پردازد خواجه می‌گوید ابن الهیثم در کتاب حل شکوک کتاب اصول اقلیدس، به جای مصادره جای سخن مقدمه‌ای دیگر آورده و آن را روشن‌تر می‌پندارد و تصحیح این مصادره را به کتاب دیگر خویش بنام «شرح المصادرات» که تاکنون نسخه‌ای از آن را ندیده‌ام احالت می‌دهد و خلاصه‌ای از بیانات خود را در آن کتاب در این رساله حل شکوک کتاب اقلیدس نقل می‌کند و اشتباه و عدم مهارت خویش را نشان می‌دهد.
سخن خیامی را از رساله او شرح ما اشکل من مصادرات کتاب اقلیدس عینا نقل کرده در آغاز می‌گوید: و اما الخیامی فقد اورد فی المقاله الاولی من رساله موسومه بشرح ما اشکل من مصادرات کتاب اقلیدس بیان هذا المطلوب فی ثمانیه اشکال و ذکر انها ینبغی ان یلحق بکتاب الاصول بعد الشکل الثامن و العشرین و نحن اثبتناها ههنا بالفاظها ثم اشرنا الی مواضع الخلل فیها.
درباره کار جوهری و زیادات او بر کتاب اصول نیز خواجه توضیحاتی ممتع می‌دهد و در آغاز می‌گوید:
فصل و اما الجوهری فله اصلاح کتاب الاصول و قد زاد فی مبادی کل فنی مقدمات و مصطلحات و فی اشکال الکتاب قریبا من خمسین شکلا.
خواجه حل خویش را در هفت شکل بیان می‌دارد و می‌گوید شکل 7 خود برای حل اشکال کافی است.
از جواب خواجه به نامه نخستین علم قیصر بدست می‌آید که رسا الرساله الشافیه همین رساله حاضر است.
خواجه درباره تصحیحات مصادرات اقلیدس چنین اظهار می‌دارد:
«ثم ان جماعه ممن تاخر زمانهم من المبرزین فی هذا العلم لما نظر وابعین الانصاف اتضح لهم الحال فطلبوا لها حجه… فبلغ کل ما تیسر له وخاب عما عسر علیه لکنی لم اظفر فیما وقع الی ببیان شاف و لم اعثر فیما رایت من کلامهم علی برهان کاف بل وجدت من وجدته باحثا عنها یتمسک فی ابانتها بانواع الحیل و یتمحل فی ایضاحها غایه التحمل فمنهم من بدلها بمصادره اخری قریبه منها فی الظهور و الخفا و هو ابوعلی بن الهیثم المتبحر فی الفن الریاضی و منهم من اقام علیها برهانا مبنیا علی مقدمه لا یتقدمها الی الوضوح و الجلاء و هو الحکیم العالم ابوالفتح عمر الخیامی و منهم من بناها علی مقدمه مغالطیه… و هو الفاضل عباس بن سعید الجوهری و ما وجدت کلام غیر هولاء الثلاته فی هذه المسئله الی هذه الغایه و قد یسرالله لی بعد مطالعه کلامهم و الوقوف علی مزال اقدامهم طریقا واضحا علی سبعه اشکال یفی سابعها بحل هذا الاشکال».
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نسخ.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: نک: آثار و احوال خواجه، 215.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: در شرح و حل یکی از قضایائی که اقلیدس در شمار مصادرات کتاب الاصول خویش یاد می‌کند.
صحافي شده در اين جلد: نامه‌های قیصر و خواجه، ص 39 – 41.
عنوانهاي گونه گون ديگر: الرساله الشافیه
تاريخ: 20141014
محل و شماره بازیابی: 126079