شرح جمل العلم و العمل (از: مصنفات: سيد مرتضي علم الهدي .)

نبذة عن كتاب شرح جمل العلم و العمل (از: مصنفات: سيد مرتضي علم الهدي .)

شماره بازیابی: ‮‭1692/2‬‬
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‭10-17673‬
زبان اثر: عربي
عنوان و نام پديدآور: شرح جمل العلم و العمل [نسخه خطی]/ از: مصنفات: سید مرتضی علم الهدی .
کاتب: : محمدهاشم آقاسی یا قائنی.
نام خاص و کميت اثر: 40پ – 95پ.
قطع: ؛ رقعی. 12*20سم. 95گ. 17س.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1الحمد لله الواحد الاحد الفرد الصمد الذی لم یتخذ صاحبه و لا ولدا…اما بعد فانی لما قرات علی سیدنا الشریف الاجل المرتضی علم الهدی ذی المجدین قدس الله روحه کتابه الموسوم بجمل العلم و العمل الذی جعله للمبتدی تبصره یعول علیه و کان ما املی هذا الکتاب من ذکر اصول الدین جملا… .
2…لان من سبق من الامه اجمعوا علی انه لم یکن مقطوعا عصمته و یبطله ایضا انه لو کان.
تزئینات جلد:تیماج قرمز دارای عطف دامن.
نوع کاغذ:فرنگی آهار مهره شده.
تزئینات متن:در آغاز بیشتر مطالب در هر دو رساله یک کلمه با قلم قرمز نوشته شده است.
1این نسخه از شرح جمل فاقد قسمتی از باب 4 و همه باب 5 است.
1در کنار چندین برگ نیز «بلغ» و همچنین چند فقره تعلیقه، بدون امضا دیده می‌شود.
نک: ذریعه، 4/ 433 و 5/ 144؛ دانشگاه، 5/ 1833، -1934-1936- 2077.
عبارت متن با جمله «قال سیدنا المرتضی «یا» قال السید المرتضی» و شرح با جمله «و شرح ذلک» شروع می‌شود.
مولف متن سید مرتضی مشهور به علم الهدی (د: 436ق) است و به طوری که یادآور شویم وی در کتاب جمل، اصول و فروع دین را به طور اجمال بیان کرده و در انجام (قسمت فروع) چنین گفته است: و من اراد المزید فی اصول الدین فعلیه بکتابنا الموسوم بالذخیره و ابسط منه «المخلص» و من اراد التفریع و استیفاء الشرع و ابوابه فعلیه بکتابنا المعروف بالمصباج. انتهی.
شیخ الطائفه محمد بن حسن طوسی (د: 460ق) بر قسمت اصول کتاب جمل، شرحی نوشته که نجاشی آن را «تمهید الاصول» نام داده، و آغاز آن چنین است: «الحمد لله کما هو اهله…». (بر طبق نوشته ذریعه نسخه از شرح شیخ طوسی در کتابخانه آستان قدس رضوی است (ذریعه، 4/ 433) و نسخه از شرح ابن براج بر قسمت فروع الجمل در فهرست کتب اهدایی استاد مشکوه به دانشگاه معرفی شده (دانشگاه، 5/ 1934).
قاضی عبدالعزیز بن البراج از شاگردان به نام سید مرتضی نیز شرحی بر کتاب جمل نگاشته که تنها قسمت فروع آن به دست ما رسیده و یا جز آن تالیف نشده است. ابوالفتح محمد بن علی بن عثمان کراچکی (د: 449ق) از شاگردان سید مرتضی نیز شرحی بر قسمت اصول این کتاب نگاشته که در معالم ابن شهر آشوب و امل الآمل و بسیاری از کتب تذکره و فهرست‌ها از آن نام برده شده است.
ترجمه کراچکی در معالم ابن شهر آشوب چاپ اقبال، ص 105، اعلام زرکلی، چاپ 2، 7/ 162 و امل الآمل آمده.در نسخه‌ای که اینک در کار معرفی آن هستیم نام مولف نیست و آن چه از مطالعه کتاب می‌توان یافت آن است که: مولف شرح، از شاگردان سید مرتضی (مولف کتاب جمل) بوده و یک بار قسمت اصول الجمل و العقود را نزد استاد خود قرائت و از وی درخواست کرده که، درباره مشکلات آن کتاب توضیحاتی بدهد. سید مرتضی این پیشنهاد را پذیرفته و سخنانی به رسم تفسیر و توضیح املاء کرده و او نوشته است بنابراین این شرح اگر خود تالیف سید مرتضی به شمار نیاید، املاء اوست و اگر فرض کنیم که ( بر طبق نوشته کتب ترجمه و فهرست) جز سه تن مذکور کسی دیگر جمل را شرح نکرده ناچار این شرح از کراچکی خواهد بود.
اینک قسمتی از دیباچه این کتاب: «لما قرات علی سیدنا الشریف الاجل المرتضی علم الهدی ذی المجدین قدس الله روحه کتابه الموسوم بجمل العلم و العمل الی: و کان ما مالی فیهذا الکتاب من ذکر اصول‌الدین جملا یتعذر علی المبتدی فهمها و لا یحصل له علمها الامع شرح واضح یقرب الی فهمه و ینتفع معه بعلمه سالته ان یملی علی لذلک شرحا جلیا اقف علیه و اتصوره و انظر فیه اتدبره لتکون المنفعه بذلک شامله و المعرفه به کامله فاجابنی الی ذلک و انعم علی به و املی علی شرح ما یتعلق منه بالعلم فی اصول الدین…».
وضعیت استنساخ نسخه: رساله قضاء و قدر ریزتر از رساله شرح جمل، و از نظر اسلوب شبیه به آن است، به طوری که می‌توان کتابت هر دو نسخه را به خط یک کاتب دانست تاریخ کتابت در نسخه ضبط نشده ولی قدیم نیست.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نسخ.
يادداشتهاي مربوط به عنوانهاي مرتبط: ‏
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 2کنار برخی از صفحات حاشیه‌هایی متضمن توضیح پاره‌ای از لغات به نقل از صحاح اللغه نوشته شده است.
يادداشت عمليات: پس از ص 45 یک برگ از نسخه ساقط شده است.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد سوم، صفحه 2229- 2230.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: کتاب جمل العلم و اعمل یا جمل الاعتقاد از مصنفات سید مرتضی علم الهدی شامل دو قسمت است: اصول عقائد و فقه و قسمت اصول عقائد خود متضمن 5 باب است. فهرست 5 باب اصول را مصنف خود در دیباچه چنین آورده است: اولهاباب بیان ما یجب اعتقاده فی ابواب التوحید ثانیها باب ما یجب اعتقاده فی ابواب العدل کلها و ما یتصل به ثالثها الکلام فی النبوه و رابعها الکلام فی الامامه و خامسها: الکلام فی الاجال والارزاق و الاسعار.
صحافي شده با: قضاء و قدر / از: ابومحمد بسطامی معروف به بایزید ثانی.1032994
تاريخ: 20121028
محل و شماره بازیابی:
127930
127930