كشف الريب(ابو عبدالله محمد بن عبدالرحمان مزي (-751ق))

نبذة عن كتاب كشف الريب(ابو عبدالله محمد بن عبدالرحمان مزي (-751ق))

شماره بازیابی: 3927/10
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‮‭10-36354‬‬
زبان اثر: عربي
عنوان و نام پديدآور: کشف الریب/ ابو عبدالله محمد بن عبدالرحمان مزی (-751ق)
نام خاص و کميت اثر: ص 40 – 84.
قطع: ‮وزیری. ‭14/5‬*‭25‬سم. ‭159‬ص. ‭18‬س.‬
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1الحمدلله الکریم الوهاب الرحیم التواب… اما بعد فانه لیس فی الالات الفلکیه ما یعمل به جمیع الاعمال فی کل غرض غیر المجیب و لم یوجد فیه رساله اتم… من الرساله التی وضعها الامام المسمی لجامع المبادی و الغایات و اما باقی الرسائل لغیره فانما هی هذیان و تلفیق کالذی ذکروه فی فضل الدائر الذی هو من اهم الاعمال و فیه من الخطاء مالا یخفی و کاستعما لهم الطریق التی یخرج بها التعدیل فی العرض المساوی لتمام المیل قف درجه… و کاستعمالهم فی الظل الضرب و القسمه و انما هو راجع الی الحساب و مع هذا فان اکثر اعمالهم فی رسائل الجیب لیس لها تعلق بالجیب یعرف ذلک من له نظر فی هذا الفن و لیس قولی هذا از درا بهم و انما اردت التنبیه علی ان الاعمال الموجوده فی هذه الرساله انما هی مرتبه علی قواعد هندسیه من اصح الاعمال… و قد اهمل اکثر اهل زماننا اعمال الجیب لانهم لم یجدوا من یوضح مشکله و لا یفتح مقفله… فالمقدمه فی تسمیه الرسوم الموضوعه فی هذا الربع… المرکز هو البخش الذی فیه الخیط و یسمی القطب… .
2… و فی هذا المقدار کفایه لمن کان له عنایه بهذا الشان ولیکن هذا الکلام آخر الرساله الحمدلله رب العالمین.
تزئینات متن:عناوین شنگرف.
نوع کاغذ:نخودی و زرد رنگ.
تزئینات جلد:تیماجی سبز روی مقوا با نقش ترنج ضربی.
در شرح این بیت نوشته است اراد بالنونین برج الحوت و الحوت الذی یروی ان الارض علی ظهره…
نک: مجلس، ش 6/ 6361؛ ظاهریه (علم الهیئه)، 216؛ عزاوی تاریخ فی العراق (تاریخ العراق بین اختلالین)، 161.
از میان آلات فلکی تنها ربع مجیب است که در همه قیاسات فلکی به کار می‌رود و اما کتاب‌ها و رساله‌های که درباره آن نوشته شده ناتمام و پر از اشتباه است مگر رساله‌ای که ابوعلی مراکشی در این باب نوشته و آن را یکی از بخش‌های کتاب جامع المبادی و الغایات خویش قرار داده است.
و نیز می‌گوید: «من در این رساله کار را بر پایه قواعد مسلم هندسی نهادم و در پایان رساله بابی به بیان ضرب و تقسیم و استخراج جذر یا جیب اختصاص دادم مقدمه در تعریفات و حدود است و باب اول در معرفه جیب قوس و تحقیق ماهیت جیب و باب آخر (95 در معرفت ضرب و قسمت و استخراج جذر در چهار بخش».
در کشف الظنون از کشف الریب فی العمل بالجیب، تالیف مزی که دارای 67 باب است یاد شده ولی چنانکه می‌بینیم کتاب حاضر دارای 95 باب است. عباس عزاوی تعداد ابواب کشف الریب را 22 باب قید می‌کند.
همچنین عزاوی در تاریخ علم الفلک فی العراق این عبارت را از مقدمه کشف الریب مزی نقل می‌کند: «ان جامع المبادی و الغایات لابی علی المراکشی مطول فحذفت، الفضول الخارجه عن الفن» در دیباجه نسخه حاضر از مراکشی و کتاب او یاد شده اما به این صورت و لم یوجد اتم و الاکمل من الرساله التی وضعها الامام… التی هی من جمله کتابه المسمی بجامع المبادی و الغایات و اما باقی الرسائل لغیره فانما هی هذیان و تلفیق کالذی ذکروه فی فضل الدائر چنانکه ملاحظه می‌گردد این دو مضمون بهیچ وجه با یکدیگر نزدیک نیست. بنابرین دور نیست (جای سخن عزاوی کتابی دیگر باشد با نام کشف الریب و یا با نامی دیگر).
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:(مگر دو صفحه آخر که نسخ است) با چند قلم.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1بر پشت برگ اول شرح بیتی از نظامی به عربی دیده می‌شود. بیت نظامی این است: گوش دو ماهی زبر وزیر تو/ شد صدف جوهر شمشیر تو
مشخصات اثر: یادداشتهای تملک:
متن يادداشت:
بر پشت برگ اول تملک عمران مورخ 1179ق، با مهری کوچک که نقش آن «عبده عمران» است.
بر پشت برگ اول تملکی با این عبارت: من جمله ما انعم الله الکریم علی عبده الفقیر الحقیر الاثیم با مهر کوچک و مختلفه الاضلاع که نقش آن «سلام علی ابراهیم» است.
يادداشت عمليات: کنار چند برگ اول وصالی دارد.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد ششم، صفحه 4964-4965.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: کشف الریب فی العمل بالجیب. دارای یک مقدمه و 95 باب. مولف در دیباجه می‌گوید:
صحافي شده با: مقاله فی سمت القبله/ ابو علی حسن بن حسن بن الهیثم مصری502744
تاريخ: 20140505
محل و شماره بازیابی: 126004