المصرح في شرح الامثله المسرح (از: مصلح‌الدين (عبدالغفور) محمد بن صلاح‌الدين بن جلال‌الدين انصاري عبادي ملتوي سعدي لاري شيرازي مشهور به «مصلح‌الدين لاري»)

شماره بازیابی: 445/6ک
شماره مدرک کتابخانه مجلس: ‏‫ ‏‫10-3662‬‬
زبان اثر:
عربي
ترکی عثمانی
عنوان و نام پديدآور: المصرح فی شرح الامثله المسرح [ نسخه خطی]/ از: مصلح‌الدین (عبدالغفور) محمد بن صلاح‌الدین بن جلال‌الدین انصاری عبادی ملتوی سعدی لاری شیرازی مشهور به «مصلح‌الدین لاری»
تاریخ کتابت: ، تاریخ کتابت: سده‌ی 12ق.
نام خاص و کميت اثر: 46 (92ب – 137الف)، 21 سطر.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1«بسمله، الحمدلله الذی جعل الصیغه سببا لمعرفه علوم العربیه و باعثه الی تقنن عبارات علوم الادبیه و سلما الی العلوم الکلامیه و الشرعیه … و بعد فانی شرحت امثله الصیغه شرحا جامعا و التقطت فیه فواید لاتعد … اعلم انه یلزم للطالب ان یعرف الکلمات الترکیه کما یعرف الکلمات العربیه و لا یجوز للطالب ترکهما و لا ترک بعضهما … من اراد ان یعرف الامثله المختلفه و المطرده باللسان الترکی فلینظر الی هذا الشرح و رایت کثیرا من طلبه العلم لایعرف بالکلمات الترکیه و یظن ان الکلمات توجد فی لسان العرب فقط و لا توجد فی السنه الترکیه و هذا الظن فاسد و باطل …».
2«… الجواب نه فعلم من جوابه الشریف بین معنی فعل التعجب فرق یعنی فی معنی احدهما تعجب یردم اتدی و الاخر عجب یردم اتدی فاشکل علینا ان لفظه نه فی الاول و الثانی و النسخ اللتی راینا مختلفه، قال الفقیر الی رحمه ربه القدیر … الحمدلله علی التمام و للرسول علیه افضل الصلوه و السلام؛ جمعه عبده[ه] الفقیر مصلح الدین؛ تمت».
تزئینات متن:‏‫عنوان‌ها و نشانی‌ها قرمز و مشکی؛ اندازه متن: 8*17سم.‬
نوع کاغذ:فرنگی نخودی ضخیم.
وضعیت استنساخ نسخه: کاتب و محل کتابت نامعلوم است.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نسخ.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 2این نسخه در حاشیه به ندرت تصحیح گردیده است.
يادداشت عمليات: فراز و فرود برگ‌ها آثار رطوبت دیده می‌شود.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: جلد 2/40، صفحه 182 – 183.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: کتابی نسبتا مبسوط و ارزشمند به زبان عربی در بیان صیغه‌ها و امثله‌ی مختلف زبان ترکی با لهجه‌ی عثمانی است که همچون سبک، سیاق و باب‌بندی معمول کتب نحوی و صرفی در ادبیات زبان عرب، در طی چند فصل نگارش یافته است؛ با بررسی عبارات پایانی اثر، به نظر می‌رسد شرح رساله‌ی امثله مختلفه باشد که دو نسخه از آن در کتابخانه‌ی آیت‌الله مرعشی (ره) در قم به شماره‌های «6639» و «10822» موجود است؛ باید دانست که گردآورنده‌ی این اثر، در انجام نسخه، خود را «مصلح‌الدین» نامیده است؛ که با توجه به برخی آثار دیگر در این مجموعه‌ی نفیس، به ظن قوی متاخم به یقین، بایستی وی همان مصلح‌الدین لاری بوده باشد که گویا به دلائل مذهبی، پس از به قدرت رسیدن صفویان شیعی در ایران در سال‌های نخستین سده‌ی 10ق به دربار عالی باب عثمانی رهسپار استانبول و به سلطان سلیمان قانونی (926 – 974ق) پناهنده گردید. وی در دیباجه‌ی کتاب، از دانشجویانی که آگاهی چندانی از تصریف کلمات و صیغه‌های مختلف آن در زبان ترکی، ندارند، به شدت انتقاد نموده و آنان را برای مطالعه‌ی بیش‌تر در آشنایی با زبان ترکی، ترغیب می‌نماید. وی در میان اثر خویش نیز (برگ 110ب) درباره‌ی این شرح و سایر آثار مرتبط خود با اثر مورد بحث، سخن به میان آورده و می‌نویسد: «و ان اردت زیاده التفصیل فلینظر لشرحنا تطویل الاقوله فی شرح الامثله و قد شرحنا امثله الصیغه اولا فسمیناه تطویل الاقوله فی شرح الامثله … لانه کان طویلا جدا ثم اختصرنا فصار قلیلا جدا و سمیناه تحصیل الاقوله …»؛ علی رغم بررسی گسترده‌ی راقم، از نسخه دستنویس این آثار عزیز الوجود و ارزنده، یعنی دو کتاب تطویل الاقوله فی شرح الامثله و دیگری تحصیل الاقوله فی شرح الامثله گزارشی در میان فهارس و منابع موجود، منتشر نشده است.
صحافي شده با: روح الشروح علی المقصود = شرح المقصود لابی حنیفه/ شیخ‌الاسلام محمد بن مصطفی عیشی تیره‌وی مشهور به «بستان‌زاده»735605
موضوع (اسم عام يا عبارت اسمي عام): ادبیات عرب – صرف
تاريخ: 20091104
محل و شماره بازیابی: 1210829