بستان الاطباء و روضه الالباء(موفق‌الدين اسعد بن ابي‌الفتح الياس بن جرجيس بن مطران دمشقي)

شماره بازیابی: 3821/1
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‮‭10-36100‬‬
زبان اثر: عربي
عنوان و نام پديدآور: بستان الاطباء و روضه الالباء/ موفق‌الدین اسعد بن ابی‌الفتح الیاس بن جرجیس بن مطران دمشقی
محل کتابت: قمصر کاشان.
تاریخ کتابت: 1006-1005ق.
نام خاص و کميت اثر: ص 2 – 104.
قطع: ‮خشتی. ‭12‬*‭19‬سم. ‭526‬ص. (با برگ‌های اضافی: ‭263‬برگ). ‭19‬س.‬
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1بسمله قال جامع هذا الکتاب ابونصر سعد بن الیاس بن مطران… انی جامع لنفسی فی کتابی هذا تذکر مما اطالعه و اسمعه من الشیوخ او نسخه من الکتب الطبیه و قد وسمته ستان الاطباء و روضه الالباء و جزئته اجزاء و ابتدات و انا اسال الله عزوجل المعونه علی اتمامه و اسال قارئه ان یکون مغضیا لا منتقدا سامعا لقول من یقول رحم الله من قرا فاخذ من کل شی احسنه وصیه ینبغی للطبیب اذا قدم علی مداواه قوم فی بلدان ینظر فی وضع المدینه و مزاج الهواء المحیط بها… .
2انجام جزء اول (در نسخه دیگر)؛… تعریف الرطل البابلی و هو الرطل الطبی تسعون مثقالا یکون بالدراهم مایه و ثمانیه و عشرون درهما و ثلاثه اسباع درهم قد حققت ذالک تحقیقا بلیغا فلیعتمد علیه انشاءالله تعالی تم الجزء الاول من بستان الاطباء من تصنیف ابن المطران و الحمدلله وحده و الصلوه علی سیدنا محمد و آله الطاهرین.
1آغاز جزء ثانی: بسمله و ما توفیقی الا بالله اشاره ان الطحال اذا زال عن مجراه الطبیعی بطل لذلک فعله الذی له رکب و اجتذب الخلط السوداوی الیه فیعرض من ذالک الجذام… .
2پایان نسخه حاضر: … وصیه اذا حضرتک الافاعی فلا یجب ان توخر عمل الزیان ساعه (این وصیت و فقره پیش از این از اضافات این نسخه است و دنبال آن افتاده و یک صفحه سفید است و پس از آن دنباله بستان الاطباء است و تا چند سطر نیز همین اضافات است که در نسخه دیگر وجود ندارد و پس از سه سطر «تعریف الرطل البابلی» است که در نسخه دیگر جزء سطور آخر جزء اول کتاب است. پس از یک صفحه مذکور ده صفحه دیگر از بستان الاطباء است که بالای آن با قلم قرمز نوشته من بستان الاطباء و شاید به دلیل جدایی این اوراق، در فهرست مجموعه که در آغاز آن با قلم کهنه نوشته‌اند، این قسمت را جزء ثانی بستان به شمار آورده‌اند.
2پایان نسخه: … و قال اعلم ان الاعراض قسمان احدهما ما یکون عن الطبیعه و الثانی ما یکون عن المرض و الذی یکون عن الطبیعه بالقشعریره و نحوها و الذی عن المرض فکالصداع التابع للحمی الدائمه.
نوع کاغذ:شرقی آهار مهره شکری رنگ.
تزئینات جلد:تیماج مشکی یک لا.
1پس از پایان اوراق اصلی دفتر 3 برگ اضافی است و بر آنها مقاله 1-2 فصول بقراط ص 521 – 526 با قلم نسخ تازه به چلیپا کتابت شده.
در چند برگ نخستین دفتر اثر رطوبت دیده می‌شود.
جلد مندرس است (جلد مرمت و تجدید شده است).
نک: مقاله این نگارنده در مجله وحید سال 2.
نک: معجم الاطباء ذیل عیون الانباء از دکتر احمد عیسی، 200؛ و تاریخ الطب العراقی از عبدالحمید علوچی؛ مقاله شیخ رضا الشبیبی در وصف نسخه مورخ 588ق؛ بستان الاطباء در مجله، 368؛ مجمع العلمی العراقی دمشق سال 1923: 2 – 8؛ کشف الظنون، 243؛ بروکلمان ذیل: یکم ص 892؛ مجله معهد المخطوطات، 5/ 269؛ دکتر صلاح‌الدین منجد در ضمن مقاله مصادر جدیده عن الطب العربی از سه نسخه بستان یاد می‌کند: نسخه کتابخانه شیخ رضا شبیبی در بغداد مورخ 588ق و نسخه کتابخانه احمدیه و کلیولاند امریکا.
ابن مطران تالیف دیگری دارد بنام حکایات الاطباء که در جزء یکم بستان الاطباء از آن یاد می‌کند.
بستان الاطباء در دو جزء است و نسخه جای سخن تنها جزء یکم است نسخه‌ای دیگر در این کتابخانه است که جزء 2 را نیز دارد و اندکی ناقص است اما نسخه حاضر تا آنجا که هست، اضافات بسیار بر آن دارد و در یکی از همین اضافات است که از تالیف دیگر خود حکایات الاطباء یاد می‌کند.
درباره ابن مطران و کتاب بستان الاطباء.
الطب الملوک/ ابوبکر محمد بن زکریا رازی، ص 105 – 142.
رساله دفع مضارا الاغذیه/ محمد بن زکریا رازی، ص 146 – 250.
رساله منافع السکنجبین/ ابوبکر محمد بن زکریا رازی، ص 251 – 256.
نصوص جالینوس، ص 257 – 284.
حل کلام الشیخ الرئیس، ص 285 – 286.
حاشیه علی کلام الشیخ فی النبض، ص 287 – 282.
حاشیه علی کلام الشیخ فی النبض، ص 293 – 296.
الادویه القلبیه/ نجیب‌الدین سمرقندی، ص 296 – 297.
جوامع کتاب جالینوس، ص 297.
رساله ابنه/ محمد بن زکریا رازی، ص 297 – 298.
شکوک علی جالینوس/ محمد بن زکریا رازی، ص 299 – 371.
تقاسیم العلل/ محمد بن زکریا رازی، ص 373 – 472.
قرابادین/ محمد بن زکریا رازی، ص 475 – 488.
وضعیت استنساخ نسخه: تاریخ کتابت بنا بر نوشته کاتب در ذیل ش 15 نوشته شده.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نستعلیق تحریری.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1فهرست مندرجات دفتر بر یکی از برگ‌های اضافی اول مجموعه دو بار و با دو قلم نوشته شده است.
مشخصات اثر: یادداشتهای تملک:
متن يادداشت: بر پشت برگ اول (بستان الاطباء) تملک نورالدین محمد دیده می‌شود.
يادداشت عمليات: 3 برگ اضافی چرکین است و آخرین برگ وصالی دارد.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد ششم، صفحه 4862-4863.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: پزشک بزرگ مسیحی که در روزگار صلاح‌الدین ایوبی مسلمان شد و به او تقرب یافت. وی کتابخانه‌ای بزرگ داشت و در این کتاب اطلاعاتی ارزنده درباره تاریخ طب و فلسفه و درباره مترجمان علوم در اسلام و درباره تالیفات نادر طبی و فلسفی و مولفان آنها فراهم آورده است و از جمله نوادر پزشکی و تاریخی مهم این کتاب است مطلبی که ابن مطران از رساله ابنه محمد بن زکریا رازی آورده. درباره زنی ریشدار که او را نزد معتضد خلیفه عباسی دیده است.
صحافي شده در اين جلد: اختلاف الدم (مقاله فی)، ص 105.
تاريخ: 20140308
محل و شماره بازیابی: 126085