تحرير تجريد العقائد = شرح تجريد خواجه نصير طوسي(حاج محمود نيريزي شاگرد صدرالدين محمد دشتكي)

شماره بازیابی: 3968
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‮‭10-36487‬‬
زبان اثر: عربي
عنوان و نام پديدآور: تحریر تجرید العقائد = شرح تجرید خواجه نصیر طوسی/ حاج محمود نیریزی شاگرد صدرالدین محمد دشتکی
تاریخ کتابت: قرن 10ق.
قطع: ‮رحلی بزرگ. ‭26‬*‭38‬سم. ‭646‬ص. ‭28‬س.‬
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: آغاز نسخه:بسمله و ما هو ذاک الشرح المسئول عن الله تعالی ان ینفع الطلاب و ان یجعل ذخرا لی فی یوم الحساب المبتدی بانه تعالی لما اوجب علی کل ما انعم علیه شکره و کان الاقتدار علی تجرید المسائل الکلامیه عن الزوائد من النعماء الواصله الی المصنف ارادان یفتح کلامه بشکره منعمه فبدا به و جعله اشاره الی معظم مقاصد تابه التی هی مباحث اثبات الواجب تعالی و صفاته… و صدرها بکلمه اما و قال اما بعد حمد واجب الوجود… .
انجام:… قد علم من سیرته علیه السلام انه کان لا یتجسس عن المنکرات بل یسترها و یکرد اظهارها و اذ قد وفقنی الله تعالی ان اصل الی هذا المقام و اتمم تحریر مسائل تجرید العقائد فی الکلام مشتملا علی حقائق شملتها کتب الاقدمین… مشحونا بزوائد لم یطمثهن الانس و الجان و لم یخطر علی قلب بشر الی الان فقد حان ان اسمیه بتحریر تجرید العقائد المشتمل علی زبده المسائل الکلامیه علی مذهب الفرقه الناجیه من الشیعه الامامیه و اختمه بحمدالله الذی هدانا و ما کنا لنهتدی لو لا ان هدانا الله و اصلی علی سید الانبیاء و آله… الی یوم الدین.
نوع کاغذ:آهار مهره شده دو رنگ.
تزئینات جلد:تیماجی قرمز با استر و عطف تیماجی و با نقش ترنج بزرگ و نیم ترنج مذهب و منقش با گل و بوته.
در کنار صفحه نخست چند نوشته با قلم تازه دیده می‌شود.
2در حاشیه ص 243 (برگ 122) این نوشته به قلم قرمز و کهن دیده می‌شود: «هذا الشرح لایق لان یکتب بالنور… رفع‌الله فی عالم القدس رتبه شارحه المحقق النیریزی».
جلد مندرس است.
چنین استنباط می‌شود که شرح نیریزی بر تجرید به رغم این که ناشناس مانده و در ماخذ از آن یاد نشده و حتی از مولف آن حاج محمود نیریزی نیز در کتاب‌های متداول و سرگذشت ذکری دیده نمی‌شود در زمان خود او (قرن 9ق) تا قرن 11ق معروف بوده و او را با عنوان شارح تجرید می‌شناخته‌اند.
شرح نیریزی بر تجرید همانگونه که نامش حکایت دارد تحریر و بیان کتاب تجرید است اما نیریزی در بسیاری از مسائل فلسفی و همچنین در مباحث امامت به بسط و تفصیل می‌پردازد و تحقیقات فلسفی دارد.
نیریزی بر بخش منطق تجرید نیز شرح (یا حاشیه) نوشته که در ذریعه نسخ آن نشان داده شده و در اوائل شرح حاضر (ص7) از آن چنین یاد می‌کند: «علی ان اعتبار امر خارج عن الشیء لا یخرح الحد عن الحدیه علی ما حققناه فیما علقناه علی تجرید المسائل المنطقیه عن الزوائد للمصنف».
نیریزی از بیان الحق لوکری و شرح علامه حلی بر حکمه العین و از امام (فخر رازی با عنوان فاضل رازی) و کتاب محصل و نقد المحصل و از (شروح تجرید و یا بعضی شروح) و رساله خواجه در علم (در مباحث علم) بسیار نقل می‌کند. در شرح اثبات الواجب نیز از بیان الحق به تکرار نقل دارد.
از شرح نیریزی بر تجرید، تا این زمان نسخه‌ای دیگر نمی‌شناسیم و نسخه حاضر تا بخشی از الهیات (نفی الجهه) با یک قلم نوشته شده و ناتمام مانده (پس از نزدیک به یک صفحه بیاض) دنباله مبحث نبوت، خاصه مباحث اعجاز قرآن تا آخر کتاب با قلم دیگر است.
در آغاز نسخه نیز به نظر نقصی می‌رسد و پیداست دنباله دیباجه شرح (یا بقیه شرح دیباجه) است و گویا کاتب آغاز خطبه را در دست نداشته است.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نسخ. با دو قلم.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1در پشت نخستین برگ نام کتاب و مولف با قلم درشت نوشته شده است و در دو جای دیگر از این برگ نام مولف با قلم کهن قید گردیده.
مشخصات اثر: یادداشتهای تملک:
متن يادداشت: در پشت نخستین برگ تملکی است از محمدباقر شیرازی با مهر بیضی کوچک و از فرزند او محمدجعفر بن محمدباقر که بالارث به او انتقال یافته با مهر مربع بزرگ.
يادداشت عمليات: کنار برگ نخستین وصالی شده و در پاره‌ای از برگ‌های اول نسخه اثر رطوبت موجود است.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد ششم، صفحه 5024-5026.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: نیریزی در شرح بر رساله اثبات الواجب جدید دوانی (مجلس، ش 1841 و 8/ 1842) که آن را در 922ق به پایان رسانیده، از شرح خویش بر تجرید یا دو تحقیق در مسئله توحید را به آن شرح احالت می‌کند. در پشت یکی از نسخ حاشیه خفری بر الهیات شرح تجرید (نسخه ش 1761) یادداشتی است که در آن از نیریزی چنین یاد شده: فاضل نیریزی حاج محمود شارح تجرید تلمیذ صدر المدققین و خفری از او با عنوان فاضل نیریزی یاد می‌کند.
عنوانهاي گونه گون ديگر: شرح تجرید خواجه نصیر طوسی
تاريخ: 20141026
محل و شماره بازیابی: 114438