جواهر الاسرار و زواهر الانوار (از: کمال‌الدین خوارزمی (حسین بن حسن).)

شماره بازیابی: 1118
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‭10-19546‬
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پديدآور: جواهر الاسرار و زواهر الانوار [نسخه خطی]/ از: کمال‌الدین خوارزمی (حسین بن حسن).
قطع: وزیری. 16/5*25/5سم. 285گ. 25س.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1آغاز دفتر نخستین: بسمله حمد بیحد و غایت و ثنای بی‌عد و نهایت حضرت…
آغاز دفتر دوم: الحمد لله الذی جعل قلوب العارفین خزاین جواهر…
آغاز دفتر سوم: بسمله حمدیکه چون قدرت قاهره الهی بی حدو قیاس…
2انجام برگ آخر در شرح این دو بیت:
چون دری میکوفت او از سلوتی/ عاقبت دریافت روزی خلوتی
جست از بیم عسس او شب بباغ/ یار خود را یافت چون شمع و چراغ
چنین آمده: «لاجرم عاشق سوخته جگر در آن نفس از سر صدق و اخلاق دعای عسس می‌کرد و جنابک حسین حلاج جون حیات ابدی الخ».
این شرح با مراجعه به حبیب السیر، جزء 3 ج 3/ 144، کشف الظنون، 2/ 508 و 376 و 377؛ ریاض العارفین، ص 68-69 و مجمع الفصحا، 2/ 5 در ذیل ابوالوفاء خوارزمی نگارش یافته است.
تزئینات جلد:تیماجی کهنه.
این نسخه شامل شرح دفتر دوم و سوم مثنوی می‌باشد.
يادداشتهاي مربوط به عنوان و پديدآور: مولف از مریدان و پیروان خواجه ابوالوفای خوارزمی ( -835ق.) که از اقطاب سلسله ذهبیه بوده و شارح در این کتاب مکرر از ایشان نام برده مخصوصا در اوائل ربع آخر شرح دفتر سوم داستان وفات مراد را متذکر شده و تاثرات خود را اظهار نموده و به مناسبت چند مکتوب از او را مندرج نموده و نیز رباعیات و اشعاری از ایشان نقل و رساله‌ای به نام نثر الجواهر در مطالب و رباعیات که برای این شارح نگاشته‌اند از آن جناب نام برده. خوارزمی منظومه‌ای دارد به نام کنوز الحقائق فی رموز الدقائق که حاجی خلیفه آن را نام این شرح پنداشته، در صورتی که گذشته از این که در این شرح مکرر ابیاتی از آن را گنجانیده در مقدمه این شرح تذکر به منظوم بودن آن داده و آن کتاب مثنوی عرفانی است.
وضعیت استنساخ نسخه: طرز خط و کاغذ شهادت می‌دهد که در اواسط ق 9ق. نگارش یافته و خط اشخاص متعدد می‌باشد و شاید نگارش یافته در زمان زندگی شارح است.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع کاغذ:سمرقندی.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1کلمه تمت سنه 111 که در پایان صفحه آخر می‌باشد مسلما الحاقی است. پشت برگ نخستین، این شرح به نام «لطائف المعنوی فی شرح المثنوی» معرفی شده و این معرفی مسلما غلط است.
يادداشت عمليات: از آخر آن برگ‌هائی افتاده. دو برگ از آخر انجام افتاده.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد دوم، صفحه 1609-1610.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: این شرح مثنوی بنابر تصریح در مقدمه شرح دفتر اول جواهر الاسرار و زواهر الانوار نام دارد و نگارنده نسخی که از آن دیده هیچ یک بیش از شرح سه دفتر نبوده و پیش از شروع در شرح دفتر اول مطالبی عرفانی و در شرح مقامات گروهی از اولیاءالله در ده مقاله نگارش یافته و در این شرح گذشته از اشعار مولانا در دیوان شمس و اشعار شعرای دیگر، زیاد به اشعار خود تمثل جسته و از قصائد خویش که به سبک خاقانی ساخته و غزلیات و رباعیات و مثنویات خود بسیار آورده و به مناسبت مقام به آیات کریمه قرآن و احادیث و اخبار نیز استشهاد نموده و دیباچه دفتر سوم را هم شرح کرده است. این شرح سه دفتر که ظاهرا نخستین شرح مثنوی است در حدود بیست و نه هزار (29000) بیت می‌باشد و تاکنون چاپ نگردیده است.
تاريخ: 20121013
محل و شماره بازیابی: 112229