حدیقه الشیعه

نبذة عن كتاب حدیقه الشیعه

معرفى اجمالى:
«حديقة الشيعة»، كتابى كلامى به زبان فارسى، تأليف ملا احمد بن محمد نجفى مقدس اردبيلى(م 993 ق) است. اين كتاب داراى دو جلد است كه درباره اهل بيت عليهم السلام و فضائل بى‌شمار آنها براساس كتب معتبر اهل سنت و شيعه به بحث و بررسى مى‌پردازد و دلائل عقلى و نقلى بر امامت ائمه اطهار عليهم السلام را با قلمى ساده و روان توضيح مى‌دهد. اين كتاب داراى مجلّد ديگرى نيز هست كه به زندگانى و حالات پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله) مى‌پردازد؛ اما تاكنون به چاپ نرسيده است.
ساختار و گزارش محتوا:
در حديقة الشيعه، نويسنده به شرح معنى امامت و اوصاف و شرايط امامان پرداخته، آن‌گاه شرح حال يكايك امامان را از اميرالمؤمنين(عليه السلام) تا امام عصر(عج) ذكر مى‌كند. در بخشى از كتاب مؤلف به ذكر مطاعن مشترك خلفاى سه‌گانه پرداخته و در ادامه طى فصولى جداگانه و مستقل مطاعن ويژه هر يك از آنها را ذكر مى‌كند. وى همچنين فصلى را به ذكر مطاعن ويژه معاويه و بنى‌اميه اختصاص داده است.
در فصلى ديگر از كتاب نويسنده معجزات و قضاوت‌هاى شگفت حضرت على(عليه السلام) را ذكر مى‌كند.
نويسنده ضمن بيان شرح حال و زندگانى امام جعفر صادق(عليه السلام) كه همزمان با پيدايش تصوف اسلامى بوده است، به ذكر يكايك فرقه‌هاى صوفى و افكار و اقوال و آراء ايشان پرداخته و با بيانى تند به ردّ و تشنيع و تقبيح ايشان مى‌پردازد.
اين كتاب از همان سال‌هاى تأليف از ميان كتاب‌هاى فارسى كه در امامت و فضايل امامان عليهم السلام نگارش يافته، از شهرت و مقبوليت خاص و بسزايى برخوردار گشته است و در فهرست‌ها با عناوين حديقة الشيعة في تفصيل احوال النبى و الائمة عليهم السلام، حديقة الشيعة في اصول الدين و زبدة الشيعة في تفصيل أحوال النبى(ص) و الائمه(عليهم السلام)، معرفى شده است. علت شهرت و مقبوليت حديقة الشيعة غير از ساده و سليس بودن آن، انتساب آن به شخصيتى چون مقدس اردبيلى است. همچنين بخش نكوهش صوفيه و ذكر مطاعن و مفاسد آنها در معروف شدن اين اثر بى‌تأثير نبوده است.
برخى در صحت انتساب حديقة الشيعه، به مرحوم مقدس اردبيلى ترديد كرده‌اند كه براى آگاهى از اين نظريات مى‌توان به مقدمه مصحح نسخه حاضر مراجعه كرد. يكى از اسباب اين ترديد آن است كه در اواسط قرن يازدهم هجرى ملا معز اردستانى(زنده در سال 1058ق.) كه اطلاع زيادى از زندگى او در دست نيست، كتاب كاشف الحق را كه تفاوت مختصرى با حديقة الشيعة دارد، نگاشت و به سلطان ابوالمظفر عبداللّه قطبشاه(م 1083ق) حكمران شيعه مذهب غلكنده هند تقديم كرد.برخى از پژوهشگران با تمسك به قدمت نسخه كاشف الحق و عدم شناسايى نسخه‌اى از حديقة الشيعة قبل از سال 1058ق صحت انتساب كتاب به ملا معز اردستانى را تأييد كرده‌اند و گفته‌اند حديقة الشيعة تحريف شده كاشف الحق است. اما مصحح حديقة الشيعة معتقد است، حديقة تأليف مقدس اردبيلى است؛ اما به احتمال قوى در فاصله زمانى تأليف آن تا زمان تأليف كتاب كاشف الحق(كه همان حديقة الشيعه است با دخل و تصرف‌هايى) مطالب ضعيفى به آن راه يافته است.
نسخه شناسى:
– كهن‌ترين نسخه خطى اين اثر مربوط به سال 1074ق است. اين نسخه در كتابخانه لوس آنجلس آمريكا نگهدارى مى‌شود.
– البته نسخه‌اى ناقص هم در كتابخانه مجلس شوراى اسلامى وجود دارد كه احتمال مى‌رود كتابت آن در قرن دهم هجرى صورت گرفته باشد.
– نسخه خطى كتابخانه وزيرى يزد به شماره 164، سال 1094ق به خط شيخ عابدين شيخ شهاب.
– نسخه خطى كتابخانه ملّى به شماره 2047، سال 1098ق به خط مسلم بن حكيم حيدرى.
– نسخه خطى كتابخانه آيت‌اللّه گلپايگانى، قم شماره 2/49 سال 1116ق به خط اسد محمد.
– نسخه چاپ سنگى به سال 1260ق كه نخستين چاپ سنگى حديقة الشيعه مى‌باشد.
نسخه حاضر در برنامه با مراجعه به نسخ خطى موجود از حديقة الشيعة و نيز كاشف الحق توسط آقاى صادق حسن‌زاده با همكارى آقاى على‌اكبر زمانى‌نژاد مورد تصحيح واقع شده است. مصحح مقدمه‌اى مفصل بر اثر حاضر نگاشته و به استخراج مآخذ روايات و حكايات موجود در آن پرداخته است. اين نسخه در دو جلد كه شماره صفحات آن پيوسته است، در قطع وزيرى با جلد گالينگور در 1165 صفحه براى بار سوم در سال 1383ش توسط «انتشارات انصاريان» قم، منتشر گرديده است.
منابع مقاله:
– مقدمه مصححان و متن كتاب.
– دائرةالمعارف تشيع، جلد 6، ص201، مدخل: حديقة.
حديقه الشيعه
مشخصات كتاب:
سرشناسه : مقدس اردبيلي، احمد بن محمد، – ۹۹۳ق.
عنوان و نام پديدآور : حديقه الشيعه/ تاليف مقدس اردبيلي؛ تصحيح صادق حسن زاده، با همكاري علي اكبر زماني نژاد.
مشخصات نشر : قم: موسسه انصاريان، ۱۴۱۹ق.= ۱۳۷۷.
مشخصات ظاهري : ۲ ج.: نمونه.
شابك : ۱۰۰۰۰ريال : دوره 978-964-438-580-3 : ؛ ۳۵۰۰۰ريال: دوره: 964-438-019-3 ؛ ۴۰۰۰۰ريال (ج.۱، چاپ دوم) ؛ ج.۱، چاپ چهارم 978-964-438-581-0 : ؛ ۴۰۰۰۰ريال (ج.۲، چاپ دوم) ؛ ج.۲، چاپ چهارم: 978-964-438-580-3
يادداشت : ج. ۱ و ۲ (چاپ دوم: ۱۳۷۸).
يادداشت : ج. ۱ (چاپ سوم: ۱۳۸۲).
يادداشت : ج. ۲ (چاپ سوم: ۱۳۸۳).
يادداشت : ج.۱ و ۲ (چاپ چهارم: ۱۴۲۹ق. = ۲۰۰۸م. = ۱۳۸۷).
يادداشت : كتابنامه.
موضوع : مقدس اردبيلي، احمدبن محمد، – ۹۹۳ق. — سرگذشتنامه
موضوع : امامت
موضوع : شيعه — دفاعيه ها و رديه ها
موضوع : ائمه اثناعشر
شناسه افزوده : حسن زاده، صادق، ۱۳۴۲ -، مصحح
شناسه افزوده : زماني نژاد، علي اكبر، ۱۳۴۲ – ، مصحح
رده بندي كنگره : BP۲۲۳/م ۷ح ۴ ۱۳۷۷
رده بندي ديويي : ۲۹۷/۴۵
شماره كتابشناسي ملي : م ۷۷-۱۱۹۵۸
ص :1
عناوين اصلي كتاب شامل: