دیوان سوزنی سمرقندی (از: سوزنی.)

شماره بازیابی: 998
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‭10-19402‬
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پديدآور: دیوان سوزنی سمرقندی [نسخه خطی]/ از: سوزنی.
کاتب: محمدعلی عبرت مصاحبی.
تاریخ کتابت: 1343ق.
قطع: ربعی. 12*18سم. 191گ. 25بیت.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: آغاز:آورد گرد فتح و ظفر پیش چشم ما/ باد از رکاب عالی لازال عالیا
يادداشتهاي مربوط به عنوان و پديدآور: مولف از شعرای مشهور ق 6ق. است و تاریخ تولدش به درستی معلوم نیست، وفات او را در 562 و 569ق. نوشته‌اند، مسلما تا سال 560ق. زندگانی می‌نموده چراکه در مدح سعدالملک گوید (ص 30 نه 2):
رسید ماه محرم به سال پانصد و شصت/ ببارگاه وزیر خدایگان بنشست
و ظاهرا از هشتاد سال بیشتر در این جهان بوده چراکه تصریح به هشتاد سالگی وی در دیوان (ص 198 نه 2) موجود است:
جز مدح شاه بیهده گوئی است شاعری/ هشتاد سال بس که بدی بیهده در آی
بنابراین بایستی پیش از سال 489 یا 482ق. بدین جهان پای گذارده باشد. از مباحث حکمی در دیوان وی چیزی یا اشاره‌ای نیافتم جز این بیت (ص 302-203 نسخه) در مدح یکی از صدور عمر نام است:
در مذهب تناسخ اگر راستی بدی/ گفتی هرآنکه دید تو را کان عمر توئی
از رودکی یک بیت را تضمین کرده (ص 200 نسخه): در مدح تو بصورت تضمین ادا کنم/ یک بیت رودکی را در مدح بلعمی
صدر جهان جهان همه تاریک شب شده ‌است/ از بهر ما سپیده صادق تو می‌دمی
نام سوزنی بنابر تصریح خود وی در قصیده‌ای که در مناجات با کردگار انشاء نموده (ص 7-7 نه 2) عمر بوده:
نام من چون صاحب عادل عمر خوانند خلق/ دور دار از جور گردون وز ستمکاری مرا
و کنیت وی چنان‌که در تاریخ گزیده و بعضی از نسخ دیوان وجود دارد ابوبکر است.
(ص 3 نه 1)
سوزنی القاب دارم لیک بوبکرم بنام/ خوب نامستم گنه کردم پناه آورده‌ام
ولی در نسخه دیوان م.س که در 1033ق. نوشته شده این بیت چنین نگارش یافته:
نام من مسعود و القابم بخوانی سوزنی/ نیک نامستم گنه کارم پناه آورده‌ام
و به همین مناسبت و دلیل نگارنده در فهرست آن کتابخانه (ص 609-611 ج 2) سوزنی را مسعود نوشت.
سوزنی به انتساب خود به سلمان فارسی تفاخر می‌کند و بدین سبب گاهی سلمانی تخلص دارد:
(ص 122 نسخه 2)
بزهد سلمان اندر رسان مرا ملکا/ از آنکه از دل و جان دوستدار سلمانم
در نسخه م.س است: اگر بنسبت سلمانیم ز روی پدر/ که تا بسیرت سلمان شوم دعائی گوی
(ص 370) هم بر آن وزن گفت سلمانی/ ای سنائی قدح دمادم کن
و در تاریخ گزیده نیز این نسبت وی تصریح گردیده است.
و لیس احوج منی من الوری بلقاک/ من السلام فقل یا منای من ینهاک
فکن رحیما یا سیدی علی مولاک
برای شرح حال سوزنی گذشته از مندرجات دیوان وی.
نوع کاغذ:حنائی.
تزئینات جلد:مقوائی، عطف و گوشه تیماج.
نک: لباب الالباب، 3/ 191-198، 1/ 332-336؛ تاریخ مفصل ایران، تاریخ مغول، ص 100-103؛ هم 1158 م س، آتشکده آذر، ص 348، مجمع الفصحا 1/ 249-252، ریاض العارفین ص 210 و سخن و سخنوران، 1/ 334-344.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نسخ خوب.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1از روی سه نسخه نوشته به تصحیح ابیات آن پرداخته و سردار معظم خراسانی پشت صفحه نخستین نوشته که برای کتابخانه وی نوشته شده و قصائد و قطعات و غزلیات رباعیات شامل مدائح شامل مدائح را در بخش اول واهاجی و مطایبات و هزلیات آنها را در بخش دوم مرتب به ترتیب حروف تهجی نوشته.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد دوم، صفحه 1523-1525.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: بیش از 9000 بیت می‌باشد.
تاريخ: 20120926
محل و شماره بازیابی: 113287