شرح مشاعر(از: محمد دنبلي پسر عبدالرزاق دنبلي (-1243ق))

نبذة عن كتاب شرح مشاعر(از: محمد دنبلي پسر عبدالرزاق دنبلي (-1243ق))

شماره بازیابی: 1869
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‭10-26704
زبان اثر: عربي
عنوان و نام پديدآور: شرح مشاعر/ از: محمد دنبلی پسر عبدالرزاق دنبلی ( -1243ق)
تاریخ کتابت: ، 1242ق.
قطع: وزیری 11*15 سم.416ص.18 س.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1الحمد لله رب العالمین و الصلوه و السلام علی نبیه و وصیه و آله و اولاده المطهرین و بعد لما کان هذا الفقیر الحقیر اقل الطلبه خادم الطلاب حاوی الاوراق محمد بن عبدالرزاق بن نجفقلی الدنبلی التبریزی فی اوان التحصیل ناظرا الی کتب الحکمه سیما بالامور العامه و الالهی شائقا بمطالعه مطالبها کماهی.و کان مذاق صدرالمحققین و رئیس المدققین فی مذاق القوم احلی و روس مسائله اجلی.و صدق مضامین فقراته فی الاشتهار کالشمس فی رابعه النهار…فاردت امضآء النظر بکتابه المسمی بالمشاعر قال المصنف نحمد الله و نستعین بقوته ای بقدرته…قوله و بکلمه عطف علی قوله بقوته…
2…و اتصل اوله بآخر دائره الوجو و انه مفیض الخیر و الجود قد تمت الرساله الشریفه المسماه بشرح المشاعر یوم الثلثا سبعه عشر من شهر محرم الحرام من شهور سنه اثنی و اربعون و ماتین بعدالالف من الهجره فی ید جانی الفانی (کذا) محمد بن عبدالرزاق بن نجفقلی الدنبلی التبریزی فی 1242.
تزئینات متن:بر بالای متن خط قرمز کشیده است.
تزئینات جلد:چرم مشکی بدون مقوا.
نک: ذریعه، 9/985 و 1083 و 11/323؛ دانشمندان آذربایجان، ص 353-357؛ مجلس، ش 915؛ فرهنگ سخنوران، ص 557؛ تذکره الدنابله، مجلس، ش 8345، ص 174-192.
(مربوط به پدیدآور): درباره عبدالرزاق بیک دنبلی متخلص به مفتون پسر نجف‌قلی بیک دنبلی، نک: تذکره الدنابله از محمد حسن بن عبدالکریم منشی اشتهاردی؛ ریاض الجنه زنوزی؛ سبک‌شناسی بهار، ج 3؛ فرهنگ سخنوران؛ مجلس، ش 915 حدائق الادباء.
يادداشتهاي مربوط به عنوان و پديدآور: مرحوم تربیت این کتاب (ن ش 1869) را در کتابخانه مجلس دیده و در دانمندان از آن یاد کرده و آن را به اشتباه تالیف عبدالرزاق بیک (پدر مولف) دانسته.ابن یوسف نیز عینا گفته تربیت را تکرار کرده‌اند (ش 915 فهرست 3 قدیم تالیف مرحوم ابن یوسف).در ذریعه یاد نشده.مولف این شرح دیوانی نیز دارد (ذریعه، 9/585). در جای دیگر از ذریعه (11/323) این دیوان از بهاء‌الدین محمد آقا فرزند عبدالرزاق بیک دانسته شده و مولف ذریعه نوشته‌اند وی: «فرزند عبدالرزاق بیک و صاحب دیوان است و دارای فرزندانی بوده و از آن جمله حسین‌قلی آقا معاصر ریاضی طبیب».محمد حسن منشی اشتهاردی پسر میرزا عبدالکریم مورخ (دستیار میرزا رضی تبریزی در تالیف زینه التواریخ) که رساله‌ای در شرح حال دنبلیان نوشته و خود نیز چندی در خدمت بهاء الدین آقا (برادر مولف شرح مشاعر) به هنگام حکومت وی در اصفهان به سر برده.در ذیل شرح حال عبدالرزاق بیک نویسد: عبدالرزاق بیک دو پسر داشت یکی را نام حاجی محدآقا که در مبادی حال ترک قیل و قال و جاه و مال کرده به اسلوب تجرد و تفرد از ابنای زمان گوشه عبادت گرفت و توشه قناعت…و دیگر گوهر آن صدف گرانبها بهاء‌الدین آقاست».سپس درباره فرزند دوم (بهاء‌الدین آقا) نویسد «از طرف پادشاه قاجار حکومت‌های مختلف داشته و چندی حاکم اصفهان بوده و هنگامی که برای دیدن شاه از اصفهان به دارالخلافه رفته، بدرود گفته و از او سه پسر مانده به ترتیب: علی آقا، حسینقلی آقا و مرتضی آقا نام دارند (تذکره الدنابله نسخه خطی کتابخانه مجلس، ص 187 و 189). از نوشته تذکره الدنابله به دست می‌آید که محمد آقا پسر عبدالرزاق «و مولف این کتاب» از آغاز گوشه نشین بوده و در معرض مناصب دولتی نبوده و شاید فرزندی نیز نداشته.بنابراین نوشته ذریعه که: «پسر عبدالرزاق بیک، بهائ‌الدین محمد آقا حاکم تبریز و دارای دیوان شعر و چندین فرزند بوده» (11/323) از چند نظر نادرست است.
وضعیت استنساخ نسخه: کاتب این نسخه گویا نسخه اصل و به خط مولف است.تاریخ کتابت سال درگذشت عبدالرزاق بیک و یا یک سال بیش از سنه درگذشت او کتابت شده.و این همان نسخه است که مرحوم تربیت آن را خط و تالیف عبدالرزاق بیک گمان برده.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:خط: نسخ شکسته نستعلیق
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1بر کنار برخی از صفحات توضیحات لغوی و غیر لغوی نوشته شده است.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد سوم، صفحه 2566-2568.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: دنبلی در دیباچه شرح مشاعرچنین گوید: «صدرالمتالهین در مشاعر برای رعایت اختصار، شرح و تفسیر مطالب را به دیگر مولفات خود مانند شواهد الربوبیه، اسفار و مبدء و معاد مطالبی احالت کرده لذا من بر آن شدم که موارد مبهم و نیازمند به شرح و تفصیل را در این جا روشن سازم و تفسیر کنم تا مردم کوتاه همت این دوران از مراجعه به کتاب‌های مبسوط بی نیاز گردند». تقریبا نیمی از این کتاب، شرح دیباچه مشاعر است و دنبلی صفحات بسیاری از حیوه النفس شیخ احمد احسایی و مفاتیح الغیب صدرا و ثمره الفواد قطب‌الدین لاهیجی و رساله او در تحقیق عالبم مثال عینا نقل کرده و رساله اخیر را با دیباچه آورده.یکجا نیز این بیت شعر را از خود آورده: چند از خواب گران مرگ می‌‌پرسی مپرس/دیده عقل تو نشناسد رگ این خواب را (گ 76 الف نسخه حاضر) در جای دیگر پس از نقل چند سطر از عبارات شیخ احمد احسایی در عقائد گوید: «و ما ذکره الشیخ معتمدی و اعتقادی و دینی و ایمانی فاشهدوا بهذا الجانی الفانی محمد یا اخوانی یوم یقوم الاشهاد».دنبلی در پایان این شرح چند صفحه از مشاعر را عینا نقل کرده و کتاب را پایان داده و به نوشته خود او، در 17 محرم 1242ق از تالیف آن فراغت یافته است.
موضوع (اسم عام يا عبارت اسمي عام): فلسفه
تاريخ: 20121103
محل و شماره بازیابی: 114272″