شرح نصاب الصبیان

شماره بازیابی: 3555/1
شماره مدرک کتابخانه مجلس: ‮‭10-34699‬‬
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پديدآور: شرح نصاب الصبیان [نسخه خطی]
کاتب: عبدالجلیل بن ملا عبدالجمیل شافعی رفاعی.
تاریخ کتابت: 1130ق.
نام خاص و کميت اثر: ص 1 – 392.
قطع: ‮وزیری. ‭16‬*‭25‬سم. ‭476‬ص. ‭180‬س.‬
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1(در اواسط شرح دیباچه نصاب): اداء معنی اول میدهد زیرا که محسود دائما عزیز است و اما حفد چون مجهول بود ادای معنی ثانی بر عکس میدهد زیرا که محفود بمعنی مخدوم است و خواری از آن مستفاد نمیشود… بسط، مردم اهل هنر و فضل دائما محسود باشند و مردم جاهل فرومایه را حاسد نباشد… .
2… و بهم رسیدن آدم و حواء در کوه عرفات در تفاسیر مشهور و مسطور است و الحمدلله وحده علی الاتمام… عدد اللیالی و الایام.
3تم الکتاب… علی ید الفقیر… عبدالجلیل بن منلا عبدالجمیل الشامی اصلا و البغدادی منشا و مولدا و الحنفی مذهبا و الرفاعی طریقه… سنه 1130.
نوع کاغذ:شماره اصفهانی و بقیه سمرقندی شکری.
تزئینات جلد:تیماجی صفری قهوه‌ای.
بیشتر برگ‌های قسمت کهنه دفتر وصالی شده و مندرس است.
شیوه این شرح چنین است که پس از نقل هر یک بیت از نصاب (یا یک واژه یا جمله از دیباچه) نخست با عنوان «شرح» به ترجمه تمام بیت و آنگاه تجزیه و ترکیب و اشتقاق اجزاء بیت و سپس ذیل چند «بسط» به شرح و تفصیل نکات ادبی و تاریخی متناسب با مضمون بیت پرداخته است.
این کتاب با شرح بیت زیر (که از زوائد بر نصاب فراهی است) پایان یافته است شعر این است:
ناس و انس و اناس آدمیان/ پدر و مادر آدم و حوا
مولف در ذیل بسط (اول) شرح این بیت (از قطعه 4):
عقار و قهوه و راح و مدام و قرقف می/ کمی دلاور و فارس سوار و صید شکار
به مناسبت تشابه لفظی با فارس به معنی سوار که در بیت آمده از اقلیم فارس و تاریخ تالیف یاد کند و گوید: «اکنون شهر بزرگ او شیراز است و در این ایام که سنه تسع عشر و ثمانمایه است از اختلاف فرزندان امیر تیمور خرابی تمام بدو دست داده امید است که بخیر خواهد انجامید».
از مولف این شرح تا این زمان جز همین اطلاع اندک ندارم که در 818ق می‌زیسته و از اهل سنت بوده (به گواهی قرائن موجود).
حدایق الحقائق/ شرف‌الدین حسن بن محمد رامی تبریزی، ص 439 – 462.
رساله عروض و قافیه/ ابوالعلاء، ص 463 – 476.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نسخ.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1پشت برگ‌های نخستین ش 1 – 4 و بر پشت برگ آخر دفتر نوشته‌های پراکنده دیده می‌شود.
يادداشت عمليات: ش 1 و 3 از آغاز ناقص است.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: شرح است بر نصاب ابونصر فراهی و در آغاز قرن 9ق (در حدود 819ق) تالیف شده و در فرهنگ‌نامه‌ها (از آقای علی‌نقی منزوی) نیامده.
صحافي شده در اين جلد: معیار جمالی – بدیع/ شمس فخری، ص 394 – 438.
تاريخ: 20140111
محل و شماره بازیابی: 178380