مثنوی استخلاصیه (از: شاه اسماعیل ثانی صفوی متخلص به عادلی (-985ق.).)

شماره بازیابی: ‭2959/6‬
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‭10-30212‬
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پديدآور: مثنوی استخلاصیه [نسخه خطی]/ از: شاه اسماعیل ثانی صفوی متخلص به عادلی ( -985ق.).
کاتب: محمود فرزند احمد و یوسف فرزند محمد و یا محمد مداح.
تاریخ کتابت: 884 و 978ق.
نام خاص و کميت اثر: ص 158.
قطع: خشتی. 16*22سم. 316ص. سطور: مختلف.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1بنام کردگار فرد و اکبر/ کریم لم یزل دانای داور
خداوندی که یکتای جهانست/ خداوند زمین و آسمانست
کریمی کز کرم ایمان بما داد/ گل ما را سرشت و جان بما داد
2انجام موجود در نسخه: کجا شد آن شه با جاه و تمکین/ امیر المومنین حیدر شه دین
تزئینات متن:عنوان و نشان شنگرف.
نوع کاغذ:اصفهانی مختلف.
تزئینات جلد:تیماجی قهوه‌ای که عطف و حاشیه آن را با تیماج قرمز سجاف کرده‌اند.
نک: تذکره میخانه مصحح آقای گلچین معانی حاشیه ص 204-205؛ دانشمندان آذربایجان؛ ذریعه، ج2.
اینک چند بیت از آنکه خطاب به شاه است و عذر خواهی گناه:
گناه من چه بود ای شاه عالم/ چرا یکدم نمی‌پرسی ز حالم
بقول دشمنان از راه رفتی/ که از دشمن شده بسیار خفتی
ایا صاحب قران طهماس غازی/ ترا زیبد شهی و سرفرازی
جهان بر کام تو بادا چو حسنت/ مبادا از سرت کم تاج دولت
اگر بخشد مرا شاه جهاندار/ برآرم من دمار از قوم کفار
گشایم دست مردی من بدین کار/ بگیرم تاج و تخت ملک خونگار
اگر رستم در آید در مصافم/ روان با مرکبش در هم شکافم
امیدم هست تا من زنده باشم/ تو شاه عالم و من بنده باشم
به حق عزت شاه ولایت/ تویی تاج سرو من خاک پایت
نگردد سر ز فرمانت بسیار…؟/ تو هم غافل مشو از مکر اغیار
ز قول دشمنان بر گردشه زود/ اگر خواهی که گردد کار محمود
برون آور مرا از قلعه و بند/ چنین ظلمی بمن ای شاه مپسند
بفرزند گرامی بند مگذار/ ندارد چون وفا این چرخ مکار
يادداشتهاي مربوط به عنوان و پديدآور: مولف به هنگامی که به امر پدرش شاه تهماسب در قلعه قهقهه زندانی بود این مثنوی را در ابراز انقیاد به پدر و درخواست عفو از او سروده.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:بیشتر رساله به خط‌ های نسخ و نستعلیق.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1رقم هر سه کاتب در پایان برخی از رساله‌ها یادداشت شده است. در پشت نخستین برگ اشعاری نوشته و در بالای صفحات اشعار مختلف یادداشت شده صفحه‌های 223 و 225 سفید و در صفحه‌های 224 و 226-227 اشعار و نوشته‌های مختلف یادداشت شده بالای صفحه‌های 230-283 چند قصیده یادداشت شده که نخستین آنها در هجو شیخ کمال لاهیجی است. در پایان دفتر نیز چند قصیده نوشته شده است.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد پنجم، صفحه 3986-3992.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: در مراجعی که اینک در دسترس دارم درباره این مثنوی سخنی ندیدم، در مجمع الفصحا، دانشمندان آذربایجان، تذکره میخانه (حواشی گلچین معانی) و تذکره نصرآبادی ابیاتی از او یاد شده اما این مثنوی استخلاصیه در هیچ‌یک از این تذکره‌ها و دیگر مراجع یاد نشده است. تعداد ابیات این مثنوی معلوم نیست و آنچه در دفتر حاضر موجود است 38 بیت است و چنین پیداست که مثنوی بزرگی است که دنباله آن از دفتر افتاده است.
صحافي شده با: عروض عارفی/ محمد بن حمدالله ملقب به عارفی 496704
تاريخ: 20130701
محل و شماره بازیابی: 174407