عقد الفوائد فی شرح عقیله اتراب القصائد (شرح از: حسین بن عثمان.)

نبذة عن كتاب عقد الفوائد فی شرح عقیله اتراب القصائد (شرح از: حسین بن عثمان.)

شماره بازیابی: 819/1
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‭10-19046‬
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پديدآور: عقد الفوائد فی شرح عقیله اتراب القصائد [نسخه خطی]/ شرح از: حسین بن عثمان.
تاریخ کتابت: ق 12ق. (یا اواخر ق 11ق.).
قطع: خشتی. 15*20/5سم. 137گ. 17س.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: آغاز:هر شکر شکر که قنادیان زبان در قنادخانه دهان سجاده نشینان و صوامع افلاک و سکان خطه خاک می‌ریزند و هر لباس سپاس که تاجران بوادی فطرت از شهرستان عدم به دارالحریر ادا می‌رسانند تسلیم خازنان بارگاه کبریا… و هر جواهر درود… نثار صدف آن در یتیم و آن دری برج و انک لعلی خلق عظیم… و از روح پر فتوح آن مفتاح ابواب سعادت… به ارواح و اشباح اهل بیت بزرگوار و یاران نامدارش… چنین گوید تراب اقدام کلاب سگک خویدمی خدام اهل قرآن حسین بن عثمان…
يادداشتهاي مربوط به عنوان و پديدآور: از مولف این شرح چند کتاب دیگر می‌شناسیم همه به فارسی و درباره قرآن: یکی منهاج النشر که در باب نخستین آن، سند خویش را از طریق استاد خود ابن الجزری به قراء عشره به تفصیل آورده است. (نسخه ش 230/1 خویی و ش 822 در این کتابخانه) و دیگر کتابی در تجوید (نسخه ش 59/7 کتابخانه لغت‌نامه دهخدا) و دیگر کتاب کنز اللطائف فیما یحتاج الیه فی تصحیح المصاحف (نسخه مورخ 844ق. در نجف بوده و آقا سید محمد جزائری مالک پیشین نسخه حاضر در یادداشت خویش بر یک برگ اضافی در اول نسخه از آن یاد کرده‌اند. و نیز نسخه‌هایی در دارالکتب قاهره و عارف حکمت مدینه و خوانساری نجف وجود دارد) و دیگر کتاب ایضاح المعانی فی شرح حرز الامانی که در فصل سوم آن از نام خود و استادش ابن الجزری یاد می‌کند. (نسخه دانشگاه ش 4872 و دو نسخه دیگر در آنجا و ایجاز المعانی (استوری، 39/1). یکی دیگر از تالیفات او شرح کتاب الوقف سجاوندی است (که در فهرست رامپور ج1، چاپ 1960) از آن یاد شده است.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نستعلیق.
نوع کاغذ:ضخیم شکری آهار مهره.
تزئینات جلد:مقوا با روکش گالینگور قرمز و عطف گوشه میشن مشکی.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد دوم، صفحه 1364-1366.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: بر قصیده رائیه شاطبی به نام عقیله اتراب القصائد که به گفته این شارح نظم کتاب المقنع ابو عمرو دانی است در رسم الخط قرآن. حسین بن عثمان شاگرد شمس الدین محمد بن محمد بن محمد جزری (مولف النشر فی القراآت العشر) است (در تالیف دیگرش به نام منهاج النشر به این نکته تصریح دارد) و در این کتاب از دیگر شروح قصیده رائیه شاطبی که پیش از او تالیف شده و همه به عربی است (شرح سخاوی و موصلی و ابن جباره و جعفری و کرمانی و ابن الفقیه) یاد می‌کند. پیش از آغاز شرح قصیده، مقدمه‌ای است دارای سه فصل 1. در بیان تحریض بر کتابت و فوائد آن 2. در بیان آنکه واضع کتابت و عربیت که بوده و در لطیفه‌ای چند دیگر 3. در بیان اصطلاحی چند که ناظم در این قصیده نهاده و امام جعبری به امتحان و استقراء آنها را از نظم استنباط کرده. در شرح هر بیت نخست سخن ابو عمرو دانی را در مقنع کاملا نقل و نیز از برخی از مولفان و کتاب‌هائی که در مقنع آمده و یا نیامده و برخی از شارحان عقیله یاد می‌کند از آن جمله: هجاء المصاحف محمد بن عیسی، ابن الانباری، ابوجعفر خزاز، هجاء السنه غازی بن قیس اندلسی، خلف بن ابراهیم، کتاب علم اللطائف فی هجاء المصاحف (لطائف الهجاء) ابن المقسم نحوی، کتاب التنزیل شیخ ابو داود (شاگرد ابو عمرو دانی)، کتاب الرسم ابن مهران، شیخ ابوالفضل اصفهانی، یحیی ذماری، اللطائف فی رسم المصاحف ابوالعلاء همدانی، اهوازی، کتاب فی الفوائد تالیف ابو عبید، یحیی بن آدم (راوی از ابوبکر عیاشی)، ابوالبر هشم، نصیر، ابونهیک، ابوالسماک، ابن ذراء، کتاب سعیدی، منظومه ابن عمران، قصیده مصباح از آن احمد بن دله الواسطی و منظومه روضه الطرائف فی رسم المصاحف از آن شیخ جعبری، ابوجعفر نخاس، نشر القرائات جزری (استاد او که از شیوه عبارات پیداست در زمان تالیف این شرح زنده بوده است). مولف این شرح شیوه خویش در تالیفات آن را چنین بیان می‌دارد: «مصلحت چنان دانست که از اول قصیده تا باب الاثبات و الحذف… هر بیت را می‌نویسد و متعرض بیان لغات و اعراب و دقائق عربیه هر یکی جداگانه نشود از آن جهت که هرکس عربیت دارد خود احتیاج ندارد… لیکن… بیت اول قصیده را… شمه‌ای… از لغات و اعراب و غیره بیان خواهد کرد… و التزام نمود که از باب الاثبات و الحذف تا آخر ابواب قصیده، در شرح هر بیتی اولا سخن امام ائمه ابو عمرو دانی از کتاب مقنع روایت کند… و روایتی که در مقنع باشد و در نظم نباشد یا در کتابی دیگر دیده می‌گوید».
صحافي شده در اين جلد: منظومه در تجوید = نظم اللآلی/ شیخ ابوالقاسم قاری
محل و شماره بازیابی: 185841