گنج شایگان (از: میرزا جعفر بروجردی همدانی متخلص به ریاض (قرن 12 و آغاز قرن13))

نبذة عن كتاب گنج شایگان (از: میرزا جعفر بروجردی همدانی متخلص به ریاض (قرن 12 و آغاز قرن13))

شماره بازیابی: 2243
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‮‭10-23557‬‬
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پديدآور: گنج شایگان [نسخه خطی]/ از: میرزا جعفر بروجردی همدانی متخلص به ریاض (قرن 12 و آغاز قرن13)
تاریخ کتابت: 1276ق.
قطع: ‮‭17/5‬*‭21/5‬سم. ‭170‬ص. ‭13‬س.‬
يادداشتهاي کلي: از آثار ریاض تاکنون دیوان قصاید و غزلیاتش چاپ شده است.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1زهی بخشنده بی‌منت و بخشاینده بی‌صنعت عم نواله…
2که به این صفات متصف شود و یا ریاض آسا در بیغوله عزلت معتکف و به قصور و علت معترف.
3تمام شد در شب جمعه شهر رجب المرجب 1276.
مولف مجمع الفصحاء (ج2) درباره وی می‌نویسد:
«نامش میرزا محمدجعفر بود و در تهران ادب و زبان تازی را فرا گرفت و به کمال دانش رسید.
او در خانه میرزا رضی جراح بروجردی می‌زیست و خواستاران دانش اداب و موسیقی و ریاضی از وی می‌آموختند او چند رساله نوشت از آن جمله مقامات جدیده عدیده بر سنن بدیع‌الزمان و حمیدی. در پایان زندگی به بیماری شقاقلوس گرفتار شد و بسیار رنج بد و درمان نیافت و در جوانی درگذشت».
مولف خود در مقدمه به نام خود اشاره نکرده و تنها در پایان کتاب تخلص خود را آورده است و چون حکایاتی که در آن نوشته بیشتر تلمیح درباره کسانی است که کاتب در حاشیه به اسم و رسم آنان را معرفی کرده و از معاصرین وی بوده‌اند معلوم می‌شود که هم در بروجرد و هم در همدان زیسته است و پیداست که اصل وی از بروجرد بوده و سپس چندی در همدان زندگی کرده و به همین جهت برخی وی را بروجردی و برخی همدانی نوشته‌اند.
از شرحی که در 1277ق. در پشت این نسخه نوشته‌اند برمی‌آید که پیش از این تاریخ درگذشته است.
تاریخ تالیف کتاب نیز معلوم نیست ولی تقلید از مقامات حمیدی یا بدیع الزمان و نظایر آن نیست.
نوع کاغذ:فرنگی آهار مهره‌دار زرد رنگ به استثناء ص 89-92 که آبی است.
تزئینات جلد:تیماج خرمایی بی‌مقوا.
نک: ذریعه ج2 قسمت2/ ص395-393: (دیوان ریاض) و مشار 1/ 733.
در صحیفه 16 مولف خود تصریح می‌کند که این کتاب را گنج شایگان نام نهاده است و فهرست ابواب آن را چنین می‌نویسد:
باب اول: در معارف یزدانی. باب دویم: در مراسم جهانبانی. باب سیم. در ترک شفاعت. باب چهارم: در برگ قناعت. باب پنجم: در آداب موافقت و ادای حق موافقت.
مولف همه جا اشعاری به تازی و پارسی شاهد آورده است و ظاهرا اشعار فارسی آن همه از خود اوست.
يادداشتهاي مربوط به عنوان و پديدآور: وی از شاعران و نویسندگان زبردست پایان قرن 12ق. و آغاز قرن 13ق. بوده.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:شکسته نسخ نعلیق تحریری.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد چهارم، صفحه 2954-2955.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: گویا مراد مرحوم هدایت از مقاماتی که مولف به روش بدیع الزمان و حمیدالدین بلخی نوشته همین کتاب است. ولی این کتاب بیشتر تقلیدی است از گلستان سعدی چنان که مولف خود نیز در صحیفه 14 به گلستان و پریشان قاآنی اشاره می‌کند.
محل و شماره بازیابی: 111279