شرح حكمه العين(از: شمس الدين محمدبن مبارك شاه جنگي معروف به ميرك بخاري)

نبذة عن كتاب شرح حكمه العين(از: شمس الدين محمدبن مبارك شاه جنگي معروف به ميرك بخاري)

شماره بازیابی: 1859
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‮‭10-24188‬‬
زبان اثر: عربي
عنوان و نام پديدآور: شرح حکمه العین/ از: شمس الدین محمدبن مبارک شاه جنگی معروف به میرک بخاری
تاریخ کتابت: ٬ 1105ق.
قطع: ‮؛ خشتی. ‭13‬*‭19/5‬سم‬. 500ص. 18س.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1اعلم ان الطالب السالک الی الله تعالی اذا لاحظه بماله من صفات الجلال … .
2… و هی ای النفس قوه مجرده عن الماده فی الالهی و لکن هذا آخر ما اردنا ایراده فی هذه الرساله و لواهب العقل الحمد بلا نهایه نسختها بنسخه مولانا الدوانی جلال الدین محمدا مصححا بتصحیحه. تم الکتاب … فی 15 شهر ربیع الثانی 1104 خمس و ماه الف.
تزئینات متن:عنوان‌ها شنگرف.
تزئینات جلد:تیماجی قرمز رنگ.
2بر کنار صفحات نخستین حاشیه‌هایی با نشان «س» شاید سواد العین و یا بدون نشان نوشته شده.
2پس از پایان قسمت اول (الهیات) یک فقره حاشیه شرح قدیم تجرید از حسین خوانساری روی یک صفحه و نیم نوشته شده کاغذهای نیمه نخستین ضخیم و به رنگ‌های شکری و آبی.
1در مباحث هندسه از بخش دوم جای رسم اشکال هندسی سفید گذارده شده.
1این نسخه فاقد دیباچه محمدبن مبارک شاه است(مانند نسخه 169رضوی).
1بر پشت نخستین برگ چندین یادداشت و مهر است از آن جمله محمد شریف هرندی محمد محسن و خط و مهر آقای علی مدرس خوانده می‌شود.
نک: کشف الظنون ؛ معجم المطبوعات ص2؛ ذریعه 13/ 213؛ مقدمه ایضاح المقاصد علامه ٬ شرح حکمه العین٬ مصحح آقای منزوی و به کوشش آقای مشکوه؛ مجلس 2/ 69 و4؛ دانشگاه 3/ 278-279؛ آستان قدس 1ش169، حکمت و کلام 4/ 790 – 796؛ دارالکتب 1342، 1/ 252 و 1382، 2/ 26؛ مخطوطات الموصل ص138؛ فاضلیه ص16؛ خدیویه 6/ 97.
1. در آغاز یعنی در دیباچه آنجا که از تعلیقات قطب الدین شیرازی یاد کرده جمله برد الله مضجعه آورده و این نکته این نسخه که در تمام نسخ چاپی و خطی دیده شده موجود است نشان آن است که تالیف این کتاب پس از وفات قطب الدین ( در 710ق.) بوده است. به خصوص که از شرح علامه حلی ( – 726ق.) نیز نقل کرده.
2. میدانیم که میر شریف گرگانی ( – 816ق.) بر شرح حکمه العین محمدبن مبارک شاه حاشیه نگاشته است.بنابراین مسلما شرح مزبور پیش از تاریخ فوت صاحب حاشیه نگاشته شده.
3. قرینه دیگر که دائره تردید را بسیار کوچک‌تر می‌کند این است که نسخه‌ای دیگر از این شرح در کتابخانه مجلس موجود است و با 1860 معرفی می‌گردد به دست یکی از شاگردان سید شریف و در زمان زندگی او به تاریخ 795ق. نوشته شده و کاتب نسخه مزبور پس از پایان قسمت اول کتاب چنین افزوده : «فرغ من کتابه القسم الاول من هذا الکتاب اسعد بن احمد … فی اواخر ربیع الاخر لسنه خمس و تسعین و سبعماه … .
(تمام نوشته کاتب در ذیل نسخه … نقل می‌شود.) نوشته کاتب مذکور سندی قطعی است که محمد بن مبارک شاه پیش از تاریخ 795ق. از تالیف شرح حکمه العین فراغت یافته بوده است. جای تاسف است که کاتب مزبور قرینه‌ای بر حیات یا وفات شارح در آن تاریخ در نوشته خود نیاورده و نیز تاریخ تالیف حاشیه گرگانی را نمی‌دانیم بنابراین حدود نزدیک تاریخ واقعی وفات وی به دست نیست و تنها آنچه می‌توان با توجه به قرائن مذکور گفت این است که شرح حکمه العین محمدبن مبارک شاه پس از 710ق. و پیش از 795ق. نوشته شده است.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نسخ تحریری و نستعلیق.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1در پایان آن نوشته شده که این نسخه از نسخه دوانی سال 1105ق. رونویس شده است.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد سوم، صفحه 2543-2545.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: مولف شرح هدایه اثیریه حکمه العین کاتبی قزوینی ( – 675ق.) را شرحی کرده که بیشتر مزجی است و گاه نیز شرح را با کلمه «ای» تفسیریه آغاز کرده . میرک بخاری هدایه اثیریه را نیز شرح کرده که آغاز آن «الحمد لله رب …» است و حاجی خلیفه آن را با شرح حکمه العین اشتباه و در معرفی آن آغاز این را نقل کرده. در کتب فهرست تا آنجا که مراجعه و تتبع شد حتی در کتب تاریخ بخارا شناسایی بیشتری درباره زندگی و عصر محمد بن مبارک شاه داده نشده. قرائنی که برای تعیین تقریبی عصر او به دست آمده از این قرار هستند :
موضوع (اسم عام يا عبارت اسمي عام): فلسفه
تاريخ: 20121031
محل و شماره بازیابی: 127814