رساله عروض و قافیه(ابوالعلاء)

نبذة عن كتاب رساله عروض و قافیه(ابوالعلاء)

شماره بازیابی: 3555/4
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‮‭10-34702‬‬
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پديدآور: رساله عروض و قافیه/ ابوالعلاء
کاتب: درویش محمد.
تاریخ کتابت: از قرن 9 یا اواخر قرن 8ق.
نام خاص و کميت اثر: ص 463 – 476.
قطع: ‮وزیری. ‭16‬*‭25‬سم. ‭476‬ص. ‭180‬س.‬
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: آغاز:آغاز رساله: دادست مرا خدای توفیق/ چون صبح دمم بمهر تصدیق// مفعول و مفاعلن فعولن/ داناست ابوالعلا بتحقیق
وضعیت استنساخ نسخه: (رقم بدون تاریخ کاتب در ذیل ش 2 و 3 دیده می‌شود).
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نستعلیق کهن.
نوع کاغذ:شماره اصفهانی و بقیه سمرقندی شکری.
تزئینات جلد:تیماجی صفری قهوه‌ای.
نک: مجلس، 2856 و 1/ 3256 و 3/ 3256.
وی در رباعیات گاه خود را شاه سریر سخن، شاه جهان فضلا، نمک خمیر شاعری و یا با جملاتی دیگر تفاخرآمیز خوانده تعداد رباعیات 34 و تعداد مفردات 4.
در تعریف بحر رمل گوید:
بدانک چابک سواران سخن را بحر رمل و اوزان او میدان گاه گشاده است و جلوه جای خوش است و رمل از روی لغت به شتاب رفتن را گوینده و از این بحر دو وزن ملایم طبع خیزد اول رمل مثمن سالم (مثال):
بس که هر ساعت کند باد صبا عنبر فشانی/ خاک بستان روح پرور شد ز آب زندگانی// فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن/ بوالعلا شاهست یابی شاهی از وی جاودانی
در آغاز بخش عروض (ص… دفتر) گوید: بدانک عروض میزان شعر است که بدان صحیح از مکسور توان دانست.
در آغاز قافیه گوید: بدانک قافیه از پس در آمدن باشد و هر آئینه دو حرف یا سه چهار یا پنج حرف که در آخر شعر آید… بدانکه نام قوافی هشت است…
در پایان رساله از شعری که «در شروان جهت اسکندر محمودآبادی غفرالله له گفته بوده یاد کرده است پشت برگ آخر (که شاید صفحه آخر رساله باشد) عیوب قوافی به صورت چلیپا و غیر منظم نوشته شده برای مثال شایگان این شعر را از کمال اسماعیل آورده است:
گر چه عیب بیت باشد شایگان در قافیه/ شایگانی را که من آرم در آن عیبی بدان// زانک این قدرت مرا باشد اگر خواهم نهم/ گنج باد آورد معنی در حروف شایگان
و زیر آن به قرمز با همان قلم نوشته «تمت کتاب العروض بعون الله الملک الوهاب».
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1پشت برگ‌های نخستین ش 1-4 و بر پشت برگ آخر دفتر نوشته‌های پراکنده دیده می‌شود.
يادداشت عمليات: بیشتر برگ‌های قسمت کهنه دفتر وصالی شده و مندرس است.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد ششم، صفحه 4694-4695.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: نخست 5 دو بیتی است در قاعده تقطیع و بیان اوزان و بحور و زحافات شعر هر رباعی در ذیل عنوان یکی از بحرها و گاه پس از رباعیات تحقیق در فن عروض و تقسیمات و تعلیم شیوه تقطیع، و پس از آن فن قافیه به نثر با درج شواهد منظوم از سروده‌های مولف نام بوالعلا در اکثر رباعیات و ابیات شاهد تکرار می‌گردد.
صحافي شده با: شرح نصاب الصبیان1070569
عنوانهاي گونه گون ديگر: بدایع الصنایع
تاريخ: 20140111
محل و شماره بازیابی: 178380