دیوان عرفی شیرازی

نبذة عن كتاب دیوان عرفی شیرازی

شماره بازیابی: 1026
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‭10-19433‬
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پديدآور: دیوان عرفی شیرازی [نسخه خطی]
قطع: خشتی باریک. 14*24/5سم. 410گ. 17بیت.
يادداشتهاي کلي: نویسنده از خود و سال نگارش نام نبرده و ظاهرا در نیمه اول ق 11ق. نوشته شده.
يادداشتهاي مربوط به عنوان و پديدآور: عرفی تخلص سید محمد بن خواجه زین‌العابدین علی بن جمال‌الدین شیرازی است. وی در 963ق. در شیراز به جهان آمده و در 999ق. در هندوستان وفات یافته. دیوان این شاعر شامل قصائد و مقطعات و غزلیات و مثنوی و رباعی و لغز و ساقی‌نامه می‌باشد و در 996ق. خود وی به جمع و ترتیب دیوانش پرداخت. چنان‌که در مقدمه نخستین نسخه دیوان عرفی این کتابخانه نگارش یافته شاعر در هنگام مرگ وصیت نمود که همه پیش‌نویس‌های اشعار او را به کتابخانه خان خانان فرستند که در آنجا ضبط گردد و این خان بزرگوار هم در 1024ق. محمدقاسم اصفهانی سراجا تخلص را به جمع و ترتیب اشعار عرفی ماور نمود. وی در یک سال و نیم این کار را به انجام رسانید و دیوانی کامل مشتمل بر چهارده هزار بیت از اشعار عرفی ترتیب داد. این دیوان گذشته از مندرجات اول دیوان عرفی، مثنوی «مجمع الابکار» او را که برابر مخزن الاسرار ساخته شامل است و در ح 1400 بیت می‌باشد و بدین بیت آغاز گردیده:
بسم الله الرحمن الرحیم/ موج نخست است ز بحر قدیم
و مثنوی ناتمام او را که در داستان «خسرو شیرین» انشاء نمود، و پس از مقدمات، در اول مطلب مانده و در ح 440 بیت است با این آغاز:
خداوندا دلم بی‌نور تنگست/ دل من سنگ و کوه طور سنگست
را شامل است و اشعار دیگر عرفی را هر یک به جای خود قرار داد و عبدالباقی نهاوندی مولف مآثر رحیمی پس از سال 1028ق. دیباچه‌ای مبنی بر معرفی شاعر و تاریخچه جمع و ترتیب دیوان وی نگاشته است.
تزئینات نسخه:دارای شش سرلوح زیبا بوده. میان سطرهای ص 1 و 2 و 15 و 16 و 209 و 210 طلا اندازی شده و برگ‌ها شنجرف و اکلیل و زنگار جدول‌کشی گردیده.
نوع کاغذ:دولت‌آبادی.
تزئینات جلد:تیماجی.
مندرجات این نسخه عبارت است از: 1. دیباچه عبدالباقی نهاوندی (ص 1-14 در 300 بیت). 2. قصائد (ص 15-208 و در ح 3300 بیت) 3. غزلیات مرتبه به حروف تهجی (ص 209-575 در ح 5500 بیت و از آخر آن افتاده دارد) 4. مقطعات (ص 576-577 فقط یک برگ که 32 بیت است از این بخش در نسخه می‌باشد و پیش و پس آن افتاده است) 5. لغز (ص 578-579 برگ‌های پیش از این برگ از این بخش نیز افتاده و 22 بجاست)، 6. ترکیب‌بند (ص 580-596 در ح 240 بیت)، 7. ابیات متفرقه (ص 597-657 در ح 610 بیت)، 8. مثنوی (ص 657-664 در 12 بیت)، 9. ساقی‌نامه (ص 665-676 در 190 بیت) 10. مجمع الابکار که برابر مخزن الاسرار نظامی ساخته (ص 676-760 در 1400 بیت) 11. خسرو شیرین (ص 760-786 در ح 440 بیت)، 12. رباعیات (ص 787-818 که شامل 190 رباعی یا 380 بیت می‌باشد). تمام ابیات نسخه موافق شماره بالا 12254 بیت می‌گردد و بنابر تصریح عبدالباقی دیباچه‌نویس که ابیات این نسخه را 14000 نوشته 1746 بیت از آن افتاده.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نستعلیق خوش خط.
يادداشت عمليات: برگ‌هایی از آن افتاده. یکی از آنها را که بر ورق 105 بوده بریده‌اند و جای آن وصالی گردیده. برخی از برگ‌های وصالی و پاره‌ای از ابیات بعضی از آنها آثار آبدیدگی دارد و محو هم شده است.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد دوم، صفحه 1542-1544.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: دیوان عرفی (اول دیوان) به سال 1038ق. در هند چاپ بسیار زیبائی شده و در آن تذکر داده شده که چهارده سال پیش (1294ق.) قصائد وی در کانپور چاپ شده و غزلیات و رباعیات و مقطعات و مجمع الابکار عرفی در 1333ق. نیز در کانپور هند چاپ شده است. شرح حال عرفی در دیباچه نخستین نسخه دیوان این کتابخانه و در تذکره میخانه، ص 175-185، هفت اقلیم، ص 200-205 م.س، تذکره خوشگو، در حرف عین و مجمع الفصحا، 2/ 24-25 نگارش یافته است. این نسخه از نسخ کامله دیوان عرفی است.
تاريخ: 20120930
محل و شماره بازیابی: 112256