التقيه(معزالدين محمد بن ابي الحسن موسوي (قرن 10 و اول 11ق))

نبذة عن كتاب التقيه(معزالدين محمد بن ابي الحسن موسوي (قرن 10 و اول 11ق))

شماره بازیابی: 3372/1
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‮‭10-20739‬‬
زبان اثر: عربي
عنوان و نام پديدآور: التقیه/ معزالدین محمد بن ابی الحسن موسوی (قرن 10 و اول 11ق)
کاتب: محمد بن علی موسوی تهرانی شیرازی.
تاریخ کتابت: 1328 – 1352ق.
نام خاص و کميت اثر: ص 1 – 53.
قطع: ‮وزیری. ‭16/5‬*‭25‬سم. ‭144‬ص. سطور مختلف.‬
يادداشتهاي کلي: صاحب ذریعه نوشته‌اند: «در اول کتاب مدت عمر خود را 80 سال یاد کرده‌اند» اما در نسخه ما در آغاز سخن درباره سال عمر خود ندارد و در پایان نیز گوید: «در عشر ثمانین هستم».
صاحب ذریعه کتابی دیگر به نام رساله النجاه از ابن معزالدین یاد کرده‌اند (ننوشته‌اند در چه موضوع) که تاریخ تالیف آن 1043ق است بنابراین باید نجاه را در حدود 12 سالگی نوشته باشد.
2… و فیه فائده اخری و هی التاریخ کما فی راضی و رضا و فرغت من تالیفه فی تاریخ اشرنا الیه فی ثلث کلمات و من کتابته فی اواخر الفصل فانی فی وسط عشر الثمانین مستعینا بفضل رب العالمین و انا الراجی… معزالدین محمد بن ابی الحسن الموسوی وفقنی لما یرضاه و بشرنی فی حیوتی بقوله و ادخلی جنتی.
در پایان کتاب تصریح کرده که سال عمرش به هنگام نگارش این شرح نزدیک به هشتاد سال (عشر ثمانین) تاریخ مطابق حروف «رضا» یا «راض» 1001 هست.
این کتاب را برای فرزند سوم خود تقی‌الدین محمد نوشته و به همین تناسب آن را تقیه (به نوشته ذریعه: التقیه المنطقیه) نام داده است. پیش از این کتاب شمسیه را به فارسی و صدریه را به عربی در نحو برای پسران خود شمس‌الدین و صدرالدین نوشته است.
«محمد موسوی نوشته منظومه را – مصراع دوم بیت است نوشته منظومه را محمد موسوی.
و پس از این جملات شعر نوشته:
«مخفی نماند که قبل از تحریر این منظومه آن را ملاحظه نکرده بودم، و بعد از تحریر، آن را نپسندیدم و از آن خوشم نیامد محمد موسوی 1532».
این شماره و عبارات عربی و عناوین دیگر شماره‌ها به قلم نسخ است.
تزئینات متن:عنوان‌ها در متن و حاشیه با قلم قرمز است.
نوع کاغذ:فرنگی شکری رنگ آهار مهره.
تزئینات جلد:کالینگور قهوه‌ای با عطف و گوشه از تیماج قهوه‌ای.
ماخذ فهرست: مجلد ششم، صفحه 4508-4512.
نسخه‌ای دیگر از این کتاب در کتابخانه حسینیه کربلا موجود است که نجف‌آبادی آن را وقف کرده. بروکلمان از این نسخه حسینیه کربلا یاد کرده اما درباره مولف آن دچار اشتباه شده و آن را تالیف سید محمد مهدی بن سید حسن بن سید احمد قزوینی حلی نجفی ( -1222 – 1300ق) دانسته است.
این سید محمدمهدی یا سید مهدی قزوینی که در ( -1300ق) (گاه با لقب معزالدین یاد می‌شود) زادگاهش حله بوده و از دانشمندان بزرگ قرن 13ق شیعه است و بیش از 50 تالیف دارد و بروکلمان یکی از مولفات او را به نام اساس الایجاد فی علم الاستعداد لتحصیل ملکه الاجتهاد و رساله التقیه فی علم المنطق را که از معزالدین محمد بن ابی الحسن موسوی (مجاور مشهد خراسان و از قرن 11ق است) در ذیل نام سید مهدی قزوینی آورده و از او بدین گونه یاد کرده:
: «معزالدین محمد المهدی بن ابی الحسن بن احمد الحسینی الموسوی القزوینی الحلی النجفی».
از دیگر مولفات سید مهدی قزوینی حلی و ابن محمد موسوی مشهدی در اینجا یا در جای دیگر یاد نکرده است. عمر رضا کحاله، نام و نسب سید مهدی قزوینی را بدین گونه یاد کرد «سید محمدمهدی بن حسن ( -1300ق) و به همین صفحه از کتاب بروکلمان (که ما در آن یاد کردیم) احالت کرده است اما رساله تقیه را در شمار مولفات او نیاورده. در هر حال جای تردید نیست که رساله تقیه در منطق (جای سخن) در 1001ق نوشته شده و از سید محمدمهدی در گذشته در 1300 نیست.
مولف خود در این کتاب حاشیه دارد.
تقسیم وجود (منظوم)/ خواجه نصیرالدین طوسی، ص 53.
صغری/ میر سید شریف گرگانی، ص 47 – 59.
کبری منظوم – مثنوی/ شرف بن محمد داود کبری، ص 57 – 59.
شرح کبری/ عصام‌الدین ابراهیم بن محمد بن عرب شاه اسفراینی، ص 64 – 141.
آداب البحث/ خواجه حسن بقال، ص 142 – 144.
کبری منظوم/ نورعلی شاه دکنی، ص 64 – 140.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1بسمله حمدت‌الله بالمنطق الفصیح و شکرته بالتصدیق الصحیح… اما بعد لما کانت الشفقه علی الطالبین من خصائص المومنین و سالنی الولد العزیز محمدتقی ابقا، الله تعالی و رزقه حلاوه علوم‌الدین حین ارادان یقرء رساله فی المنطق و قد الفت لاخوانه رسالتی الشمسیه… فحقیق ان نسیمها بالتقیه… اعلم ان للانسان قوه دراکه ینتقش فیها صور الاشیاء کما فی المرات لکن لا تحصل الا بعض المحسوسات و تحصل فی قوه مدرکه الانسان صور المحسوسات و المعقولات… .
يادداشتهاي مربوط به عنوان و پديدآور: مولف این کتاب را در شرح بر کبری از میر سید شریف گرگانی در منطق نوشته و مباحثی را که رساله کبری فاقد است بر آن افزوده و تکمیل کرده است.
وضعیت استنساخ نسخه: کاتب در ذیل بیشتر رساله‌ها رقم دارد و در ذیل شماره اخیر (نظم کبری) این نوشته و از کاتب که به صورت شعر است دیده می‌شود:
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نسخ.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 2منظومه کبری ش 3 و 8 در حاشیه نوشته شده است.
يادداشت عمليات: کنار برگ آخر و دو برگ آخر دفتر وصالی شده اما به نوشته‌ها آسیبی نرسیده است.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: نک: ذریعه، 4/ 405، 14/ 1528: 230؛ بروکلمان (ذیل 2)، 795.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: شرح کبری در منطق.
صحافي شده در اين جلد: جدول قضایا، ص 54.
تاريخ: 20131026
محل و شماره بازیابی: 174162