الفين الفارق بين الصدق و المين (از: علامه حلي (-726ق))

نبذة عن كتاب الفين الفارق بين الصدق و المين (از: علامه حلي (-726ق))

شماره بازیابی: 1686‏
شماره مدرک کتابخانه مجلس: ‭10-24830‬
زبان اثر: عربي
عنوان و نام پديدآور: الفین الفارق بین الصدق و المین [نسخه خطی]/ از: علامه حلی ( -726ق)
محل کتابت: ساری
کاتب: : محمد پسر احمد .پسر مخلوف مدنی.
تاریخ کتابت: ، 853ق.
قطع: ؛ رقعی.مربع.13*5/17سم.316ص.21س.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1الحمد لله مظهر الحق..فان اضعف عبادالله الحسن بن یوسف بن مطهر…
2…هذا آخر ما وجدن…و فرغ من تبییضها فخرالدین بن المصنف…ببلده الحله الفیحاء و الروضه الزهراء.
2در انجام جزء اول نوشته شده:…آخر الکلام من الجزء الثانی من کتاب الفین الفارق بین الحق المین هکذا اجزء المولی الامام الاعظم الحبر المکرم فخرالمله و الدنیا والدین محمد بن مصنف الکتاب.
2در انجام جزء اول نوشته شده: …آخر الکلام من الجزء الاول من کاب الالفین…و فرغ من تسویده الحسن بن یوسف بن مطهر الحلی فی العشرین من شهر ربیع الاول لسنه تسع و سبعماه ببلده(اینجا سفید است و در نسخه‌ای دیگر: دینور) و فرغ من تبییضه ولده محمد بن حسن…من سادس جمادی الاول لنه ست و عشرین بعد وفاه المصنف و این عبارت نشان می‌دهد که علامه خود این جا را انجام جزء اول کتاب قرار داده است.
تزئینات متن:نسخه بدون جدول اعداد با قلم قرمز است.
نوع کاغذ:اصفهانی ضخیم آهرمهره شده است.
تزئینات جلد:تیماجی منگنه شده قرمز رنگ.
بحث اول: امام کیست.
بحث دوم: وجود امام لطف عام است و وجود پیغمبر لطف خاص.
بحث سوم: بیان مبادی 18 گانه برهان امامت.
بحث چهارم: نصب و تعیین اما لطف است.
بحث پنجم: امامت قابل تبدل نیست.
بحث ششم: وجوب تعیین امام، چگونه امام تعیین می‌شود و اثبات اینکه تنها طریق تعیین امام نص پیغمبر است، به 29 وجه.
بحث هفتم: در اثبات عصمت امام است و در این بحث سپس هزار و بیست و دو دلیل برای اثبات عصمت امام سد سد ذکر شده و پس از هر صد دلیل باز از یک (در بیشتر نسخ با حساب جمل) آغاز گردیده است.
نک: روضات الجنات، ص 171 به نقل از خلاصه علامه؛ کشف الحجب و الاستار؛ ذریعه، 2/299.
نک: ذریعه، 2/298-299؛ سپهسالار، 3/183؛ مجلس، ش 1362.
الماه الثانیه من الادله الداله علی وجوب عصمه الامام
الماه الثالثه من الادله الداله علی وجوب عصمه الامام…
الماه الرابعه من الادله الداله علی وجوب عصمه الامام…
و همچنین است همه «سد»ها.
در پایان دومین سد چنین آمده:…آخر الجزء الاولمن کتاب الالفین و فرغ من تسویده حسن بن المطهر الحلی فی العشرین من شهر ربیع الاول لسنه تسع و سبعماه (در برخی نسخ): ببلده دینور و فرغ من تبییضه ولده محمد بن حسن بن مطهر فی سادس جمادی الاولی لسنه ست و عشرین و سبعماه بعد وفات المصنف.
در انجام ششمین سد چنین آمده: …هذاهذا آخر الکلام فی الجزء الثانی من کتاب الالفین و در برخی نسخ «تم المجلد الثانی من کتاب الالفین» از این پس دیگر پایان جزء و یا آغاز جزئی دیده نمی‌شود.در پایان کتاب که پایان دلیل 22 ( = کب) پس از هزار است، این عبارت آمده: «هذا آخر ما وجدنا من کتاب الالفین» و این سخن مسلما از فخرالمحققین است.در بیشتر نسخه‌ها پس از این جمله باز هم سخن علامه و پس از آن نوشته فخر دیده می‌شود.در چندین نسخه کهن از کتاب الفین کاتب در پایان جزء دوم نوشته است که فخر المحققین کتاب پدر خود را به صورت این اجزاء درآورده و بدین گونه جزء‌بندی کرده است.در نسخه‌ای دیگر کاتب افزوده است: «و هو الذی بیض الکتاب بعد وفات ابیه».آنچه قابل توجه و دقت است همان اختلاف کلی و عمیقی است که بین نوشته دیباچه و مطالب موجود در کتاب به چشم می‌خورد.وجوه اختلاف به طور اجمال عبارت است از:
الف. دیباچه صریحا نشان می‌دهد که علامه قصد داشته است کتابی درباره اثبات امامت خاصه و در درجه اول، امامت حضرت علی (ع) بپردازد.اما این کتاب تنها درباره روس و کلیات مسئله امامت مطلقه است، و ادله که در آن یاد شده همه درباره یکی از مسائل امامت یعنی عصمت است.
ب. هزار و بیست و دو دلیل که در کتاب آمده، همه در ضمن بحث هفتم از بح‌های مقدمه است، در صورتی که دیباچه نشان می‌دهد در کتاب دو هزار دلیل در طی دو مقاله می‌آید.
بسیار دور است که فخر المحققین بدین گونه در تالیف پدر تصرف کند و اصولا دلیلی برای این کار تصور نمی‌شود.علاوه بر اینکه وی این کتاب را از روی خط پدر نوشته (ذریعه) و خود در انجام جزء اول می‌گوید: «فرغ من تبیضیه ولده…» و پیداست که این تصرف‌ها را تبییض و پاکنویس نمی‌توان گفت.شاید بتوان گفت که علامه خود پس از نوشتن دیباچه و مباحث مقدمه دنباله این تالیف را رها کرده و پس از سالی چند، ادله‌ای درباره عصمت امام گردآورده و خود او یا فرزندش این مقدمه را در آغاز آن نهاده‌اند.در عین حال دریغ است که علامه یا فخرالمحققین را بدین اهمال منسوب داریم.هر چند، فاصله‌ای چنان، رخ داده باشد.(چنان که می‌دانیم جزء اول در 709ق و جزء دوم در 713ق پایان یافته است).
علامه در دیباچه این کتاب گوید: «این کتاب دارای یک مقدمه و دو مقاله و یک خاتمه است» و نیز گوید: ـدر این کتاب هزار دلیل برامامت حضرت علی (ع) و هزار دلیل برابطال شبهات مخالفان آوردم و برای اثبات امامت دیگر امامان نیز باندازه کافی دلیل آورده‌ام».اما نسخه‌های الفین به هیچ وجه از لحاظ تعداد ادله، از نظر مطالب، و از نظر ترتیب، با گفته علامه در دیباچه مطابق نیست.اصولا در این کتاب درباره امامت خاص حضرت علی (ع) ، با یکی دیگر از ائمه سخن به میان نیامده و نفی و اثبات نشده.بلکه همه مباحث آن در اطراف کلیات امامت است.مانند: عصمت امام و نصب امام.
يادداشتهاي مربوط به عنوان و پديدآور: چنانکه ملاحظه گردید، ترتیبی که علامه در دیباچه برای این کتاب بنا نهاده به کلی دگرگون شده و این اختلاف تنها در تعداد ادله نیست تا حمل بر این شود که بقیه آن تلف شده و فخرالمحققین که پس از وفات پدر دست به کار ترتیب دادن و فراهم کرن آن شده بر آن دست نیافته، ذریعه، 2/299.علاوه بر اینکه فخرالمحققین در همان سال
وضعیت استنساخ نسخه: کاتب در انجام جزء اول (گ 50 پ) و جزء دوم (گ 108 ب) و پایان کتاب نام و نسب خود را ثبت کرده است.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نسخ تحریری.
صحافی و دسترس پذیر بودن اثر: ‏
يادداشتهاي مربوط به عنوانهاي مرتبط: ‏
يادداشت عمليات: نسخه کهن است.کناره‌های بیشتر صفحات در اثر رطوبت ریخته اما به متن آسیبی نرسیده.
يادداشتهاي مربوط به کتابنامه ، واژه نامه و نمايه هاي داخل اثر: فهرست مطالب موجود در کتاب از ای قرار است: مقدمه‌ای شامل 7 بحث:
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد سوم، صفحه 2222-2224.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: در آغاز هر یک از «سد»ها عنوان (بحث هفتم) تکرار شده، چنان که در آغاز سد دوم چنین آمده:
تاريخ: 20121022
محل و شماره بازیابی: 114442