حل التقویم (منتخب)(از: ابوالحسن محمدتقی بن محمد فارسی.)

نبذة عن كتاب حل التقویم (منتخب)(از: ابوالحسن محمدتقی بن محمد فارسی.)

شماره بازیابی: 106/2خ
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‮‭10-23814
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پديدآور: حل التقویم (منتخب)/ از: ابوالحسن محمدتقی بن محمد فارسی.
تاریخ کتابت: قرن 11ق.
نام خاص و کميت اثر: گ 36پ – 38پ.
قطع: ‮خشتی. ‭21‬*‭15‬سم. ‭45‬گ. ‭15‬س.‬
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: 1بعد از حمد و ثنا و صلاه و دعا مخفی نیست که این رساله انتخابی است از حل التقویم که فقیر علی ابوالخیر محمدبن محمد الفارسی در سابق زمان تحریر نمود…
2و مدار تاریخ اسکندری که آن را تاریخ رومی گویند بدین رصد است.
گ 11ر دفتر ش 1 با قلمی دیگر است.
با خطی کهنه.
تزئینات متن:عنوان‌ها و ارقامی که در شماره دفتر با حروف آمده به شنگرف است.
نوع کاغذ:ضخیم خانبالغ.
تزئینات جلد:مقوایی با عطف از تیماج قهوه‌ای.
نک: آستان قدس 3/ 50 (ریاضی)؛ ذریعه 2/ 358، 7/ 67.
در این مجموعه به جز دو رساله مزبور یادداشت‌های گوناگون در این دفتر کهنه هست که به ترتیب یاد می‌شود:
روی 3 صفحه سفید پیش از آغاز رساله شرح 30 فصل نخست برخی اشعار پراکنده‌ای است که بطور درهم و به خط کهنه نوشته شده و زیر آن چند معما به نام‌های محمد، ماما احسن الشمس قلی، قباد و حبیب یا همان خط آمده و روی 2 صفحه بعد کلامی است منقول از حضرت علی (ع) در حساب سال و غره ما به فارسی و تطبیق سال با این 8 حرف «و ه ج ز ذ ب و د» و به همان خط.
در برگ 35ر (پس از پایان شرح سی‌فصل) نوشته‌ای است که بالای آن نوشته شده: «یادداشت» و متن نوشته مزبور این است:
«ششم شهر مبارک ربیع الاول بود که بمقتضای تقدیر سبحانی و عدم اقتضای تدبیر از بلده هراه بقصد زیاره عتبات عالیات… بیرون آمدیم در تاریخ سنه 965 امید که بخیر مراجعت شود».
پس از این 3 سطر فقره‌ای در قیافه‌شناسی با خط نویسنده ش1 نوشته شده این فقره که رساله آن در کنار گ 35ر نیم شده بدین گونه آغاز می‌شود: «باب در بیان قیافه و صورت ظاهر انسان و شکل و شمایل و اعضا و جوارح ایشان که کیفیت هر عضوی دلیل که صفت است سر بزرگ دلیل همت عالی است. و سر خرد دلیل بیمزدیست…».
برگ ب 36- ب35 نمونه انشا و تهنیت با عنوان‌ها و مناسبات مختلف. بالای هر یک از فقرات… عنوان آن بدین گونه رقم یافته: در تهنیت عید، تهنیت نوروز، فی لیله القدر، فی الرمضان، فی المولود آنچه نسخه باشد، تهنیت مراجعت از سفر سبک انشاء در فقرات مزبور تقریبا کهنه و بسیار متین و محکم است. اینک نمونه‌ای از آن: «فی المولود آنچه پسر باشد:
خجسته باد و همایون مبارک و میمون / طلوع مهر سعادت بر آسمان جلال
برآمد آفتاب برج شاهی / جهان روشن شد از مه تا بماهی
… چون بنده را قوت عبارت و قدرت استعارت معاونت و یارمندی نمیکند که به تهنیت این طلوع خورشید جمال و ولود این جمشید جلال انبته الله فی حجر عنایته نباتا حسنا نظم و نثری نویسد… بدین ابیات اختصار نمود، چه فی الحقیقه حسب الحال بود:
خسروا فرخنده باد این ماه نو کامد پدید / کافتابش از شرف چون ذره شایع می‌شود
پرتو انوار الطاف الهی بر رخش / رشک صبح صادق و خورشید ساطع می‌شود
گوهری بس نامدار است این ز دریای جلال / کز نکویی زیب اصناف بدایع می‌شود
چون بشارت رسانیدند که ناظمان عقود ایجاد هست در عقد مکارم گهری افزودند. یعنی خداوند را بمبارکی خلف صدقی آمده…
گ 39پ تعقیب نماز صبح و چند دعا دیگر به خط نسخ درشت نوشته شده گ 40ر و 70پ مناجات طلب رزق منقول از امام جواد (ع) به خط نسخ متوسط محمدتقی و پس از پایان آن در گ 70پ تا گ 42پ دعاء و مقتضیات مختلف نماز، به خط کاتب مزبور آمده در گ 43ر به خطی دیگر دعایی نوشته شده بر پشت آخرین نوشته برگ شده که پس از هر جمله کلمه توحید تکرار شده.
گ 43پ – 44ر خط‌کشی‌ها و نوشته‌های بچگانه‌ است.
گ 44پ باز با همان قلم کهنه اصل نسخه چند فقره در باب اختیارات نوشته شده است آخرین آنها نوشته‌ای است به خط شکسته با حساب سیاق عکس نوشته دیگر صفحه‌های نسخه.
وضعیت استنساخ نسخه: در ذیل یک یادداشت که به خطی کهنه و نزدیک به قلم کاتب نسخه است تاریخ 965 دیده می‌شود.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نسخ و نستعلیق.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد چهارم، صفحه 3110-3111.
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: کتاب حل التقویم از ابوالخیر محمدتقی بن محمد فارسی دانشمند قرن10ق. و صاحب اسامی العلوم است و او گزیده‌ای از آن در یک مقدمه و مقاله و خاتمه ترتیب داده و خود آن را انتخاب حل التقویم نام داده.
صحافي شده با: شرح سی فصل/ متن از: خواجه نصیرالدین طوسی1061908
تاريخ: 20130814
محل و شماره بازیابی: 163179