مجموعه رسائل دروز

نبذة عن كتاب مجموعه رسائل دروز

شماره بازیابی: 3995
شماره مدرک کتابخانه مجلس: ‮‭10-36562‬‬
زبان اثر: عربي
عنوان و نام پديدآور: مجموعه رسائل دروز [نسخه خطی]
تاریخ کتابت: حدود قرن 10ق.
قطع: ‮خشتی. ‭50‬*‭21‬سم. ‭175‬ص. ‭15‬س.‬
يادداشتهاي کلي: برخی از این رساله‌ها با عنوان رسائل الحکمه در 1986 چاپ شده است.
يادداشتهاي مربوط به مشخصات ظاهري اثر: نوع خط:نسخ.
تزئینات متن:عناوین کتاب‌ها با قلم قرمز و در لوحه‌ای است دارای نقاشی بسیار ساده.
تزئینات نسخه:صفحات دارای جدول با یک دو قلم قرمز و سیاه.
بین سطور نیم صفحه آخر (اشعار) را با دائره‌های کوچک و زرد رنگ که در آنها با قلم سیاه ستاره ترسیم شده تزیین کرده‌اند.
نوع کاغذ:ضخیم فرنگی.
تزئینات جلد:تیماجی مشکی سجاف عطف و حواشی قرمز.
در کنار پاره‌ای از صفحات و پائین سطور آنها توضیحاتی کوتاه به قلم قرمز کاتب نوشته است.
حاشیه برگ اول وصالی شده.
از فرق اسماعیلیه فرقه‌یست که به الوهیت الحاکم بالله (خلیفه فاطمی مصر) قائل‌اند و او را ناسخ همه ادیان دانسته و نیز خود را اهل توحید می‌خوانده‌اند و بعدها از جهت نسبت به شغل محمد بن اسماعیل طهرانی درزی = خیاط یکی از داعیان و مروجان مذهب تالیه حاکم که در انجام کار به مخالفت با حاکم برخاست و کشته شد آنان را دروز و درزیه خوانده‌اند، عقیده تالیه الحاکم بالله از سال 408ق آغاز شد و حمزه بن علی بن احمد ملقب به قائم الزمان (یا امام (آقای عبدالحمید دجیلی در مقدمه مقاله ممتع خویش قائم الزمان را از القاب الحاکم پنداشته‌اند اما مطالعه در رسائل موجود مسلم می‌سازد که این لقب مخصوص حمزه بن علی بوده و او الحاکم را منزه از تمام این گونه القاب و روح ساری در تمام ادوار و الزمان می‌داند) زمان و هادی المستجیبین و عله العلل (یکی از القاب الحاکم معل عله العلل است) این سال را در مقابل تاریخ هجری مبدا تاریخ قرارداد و در ذیل تالیفات و نامه‌های او و اسماعیل بن محمد تمیمی داعی غالبا همین تاریخ حمزه دیده می‌شود باین گونه:
الثانی من سنین عبد مولانا یا الاول من سنین ظهور عبد مولانا و مملوکه (در ذیل رساله تاویل و رساله بدء التوحید لدعوه الحق (ش 9/ 964 و 10/ 964 مجموعه اب انستاس) هر دو تاریخ (هجری و حمزه) یاد شده است.
(در ذیل رساله تاویل چنین آمده:
«و رفع هذا الکتاب الی الحضره اللاهوتیه فی شهر صفر سنه ثمانی و اربع مایه من الهجری و هی اول سنین ظهور عبد مولانا و مملوکه هادی المستجیبین المنتقم من المشرکین حمزه بن احمد…».)
مجموعه رسائل جای سخن یکی از چندین مجموعه حاوی رسائل متعلق به مذهب دروز یا به اصطلاح خود آنان اهل توحید است که در دست است: در فهرست برلین (اهلورث) چندین رساله و مجموعه رسائل این فرقه زیر عنوان drusenschriften (ش 4357 – 4290) معرفی شده.
آقای عبدالحمید دجیلی در مقاله ممتع خود در مجله مجمع العلمی العراقی (سال 3/ 403 – 421 و سال 4/ 250 – 264) 6 مجموعه متعلق به کتابخانه اب انستاس کرملی (شماره‌های 950 – 957 – 964 – 606 – 141 – 1222) معرفی کرده‌اند که روی هم و پس از حذف مکررات حاوی 60 رساله از رسائل مذهب دروز است و هر یک از آنها کاملا توصیف شده است و به نوشته آقای دجیلی این نسخه‌ها از حدود قرن 6ق و یا حدود قرن 9ق است.
درباره تاریخ دروز و عقائد آنان نک: کتاب تاریخ جبل الدروز تالیف حنا ابو راشد و مقدمه مقاله آقای عبدالحمید دجیلی در مجله مذکور، (3/ 405 – 408)؛ نک: بروکلمان ذیل یکم، 16 – 717؛ و فهرست اهلورث.
یک نسخه از مجموعه‌ای که اینک در کار معرفی آن هستیم عینا با همین رساله‌ها در برلین است که در فهرست اهلورث از ش 4325 تا 4340 معرفی شده. مجموعه ش 606 کتابخانه کرملی (مخطوطات این کتابخانه اکنون متعلق به موزه بغداد است و در زندگی اب انستاس به آنجا انتقال یافته است. نک: مقاله آقای گورگیس عواد در مجله سومر بغداد (7/ 278 – 293)) نیز نظیر مجموعه حاضر است با همین رساله‌ها با این تفاوت که در پایان مجموعه کرملی رساله‌ای دیگر است با نام کشف الحقائق که در مجموعه حاضر وجود ندارد.
مجموعه حاضر دارای 26 رساله است.
رساله الرضاء و التسلیم، ص 19 – 32.
رساله التنزیه/ حمزه بن علی.، ص 33 – 42.
رساله النساء الکبیره/ حمزه، ص 24 – 52.
الصبحه الکائنه، ص 58 – 62.
سجل المجتبی، ص 63 – 64.
تقلید الرضی سفیر القدره، ص 66 – 70.
تقلید المقتنی، ص 71 – 77.
مکاته الی اهل الکدیه، ص 78.
رساله الانصناء، ص 78 – 79.
شرط الامام صاحب الکشف، ص 80 – 81.
الرساله الی ولی العهد، ص 82 – 83.
رساله خمار بن جیش سلیمانی عکاوی، ص 84 – 85.
الرساله المنفذه الی القاضی، ص 86 – 88.
مناجاه ولی الحق، ص 89 – 95.
الدعاء المستجاب، ص 96 – 100.
دعاء الصادقین، ص 101 – 102.
معرفه الامام و اسماء الحدود، ص 102 – 103.
رساله التحذیر و التنبیه، ص 104 – 108.
رساله الاعذار و الانذار، ص 109 – 113.
رساله الغیبه، ص 114 – 125.
تقسیم العلوم و کشف المکنون/ اسماعیل بن محمد بن حامد تمیمی، ص 126 – 145.
رساله الزناد، ص 146 – 154.
رساله الشمعه/ اسماعیل بن محمد تمیمی داعی، ص 155 – 162.
الرشد و الهدایه، ص 162 – 170.
شعر النفس، ص 171 – 175.
يادداشتهاي مربوط به نسخه موجود: 1حرف (ص) در کلمه «صدق» و تمام مشتقات در سراسر نسخه‌ها با (س) نوشته شده.
يادداشت عمليات: در برخی از برگ‌ها لکه‌های رطوبت و گاه لکه‌های چرکین دیده می‌شود.
يادداشتهاي مربوط به نمايه ها، چکيده ها و منابع اثر: در کتابخانه دانشگاه پنسیلوانیا نیز مجموعه‌ای از رسائل دروز است. (سومر 7/ 292)
يادداشتهاي مربوط به خلاصه يا چکيده: رسائل اهل التوحید.
صحافي شده در اين جلد: الرساله الدامغه/ هادی المستجیبین، ص 1 – 18.
محل و شماره بازیابی: 114999